Кидирбаев Бахрам Юлдашевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистон замонавий архитектурасида монументал-безак санъатининг шаклланиш ва ривожланиш йўллари”, 18.00.01–Архитектура назарияси ва тарихи, архитектура ёдгорликларини таъмирлаш ва тиклаш (архитектура).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2017.4.PhD/А23.
Илмий раҳбар: Уралов Ахтам Синдарович, архитектура доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш институти, DSc.27.06.2017.A.11.02.
Расмий оппонентлар: Ҳидоятов Тимур Аброрович, архитектура доктори, профессор; Гильманова Нафиса Валиахметовна, архитектура бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Хоразм Маъмун академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақалпоғистон шаҳар муҳити экстерьери ва ландшафт архитектурасида монументал-безак санъатини шакллантириш ва ривожлантиришнинг истиқболли йўлларини аниқлаш ва замонавий архитектурага миллийлик хусусиятларини киритишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жамоат биноларида маҳобатли безак санъати монументал мозаикали (1960–80 йй.), рельефли (1980–90 йй.) ва деворий нақш (мустақиллик йиллари) безаклари каби босқичларда шаклланганлиги аниқланган;
қорақалпоқ миллий либосларидаги геометрик, зооморф, буюмли, ўсимликсимон анъанавий безак элементлари замонавий архитектура бинолари безакларида кенг қўлланилаётганлиги аниқланган;
шаҳар муҳитини ободонлаштиришда ва кўкаламзорлаштиришда рельеф билан боғлиқ бўлган қурилмалар, сув дизайни воситалари, ландшафт дизайни воситалари, кичик архитектуравий шакллар ва ёруғлик воситалари, маҳобатли-безак санъати воситалари каби бешта дизайн компонентларидан фойдаланиш яхши самара бериши исботланган;
Қорақалпоғистон монументал-безак санъатининг бадий хусусиятлари, композициявий усуллари, колорити, гириҳ, зооморф ўсимликсимон нақшлари, уларнинг ўзаро геометрик уйғинлиги аниқланган;
Нукус шаҳридаги Амфитеатр биноси экстерьери ва турар жой бинолари учун халқ амалий санъатига хос деворий нақшларнинг график, бадиий–график моделлари яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қорақалпоғистон замонавий архитектурасида монументал-безак санъатининг шаклланиш ва ривожланиш йўллари мавзуси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
монументал безаклар лойиҳаси ва турар жой бинолари учун халқ амалий санъатига хос деворий нақшлар бўйича таклифлардан Нукус шаҳридаги «Амфитеатр» биноси экстерьерида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қурилиш вазирлигининг 2019 йил 7 январдаги 01-07/01-10-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши Қорақалпоғистон шаҳарсозлик амалиётида монументал-безак санъатини ривожлантиришнинг самарали йўлларини топиш имконини берган;
миллий нақшлар шаклида яратилган ландшафт архитектураси бўйича таклифлардан Нукус шаҳрининг марказий кўчалари кўчаларини меъморий – режавий ташкил этишда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қурилиш вазирлигининг 2019 йил 7 январдаги 01-07/01-10-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши архитектура ва шаҳарсозликда монументал-безак санъатини ривожлантиришнинг истиқболли йўлларини шакллантиришга хизмат қилган;
қадимдан то ҳозирги кунгача Қорақалпоғистон ҳудудида бунёд этилган бино ва иншоотларда мавжуд бўлган монументал-безак санъатининг хусусиятлари, композициявий усуллари, колорити, геометрик, зооморф ва ўсимликсимон нақшлари, уларнинг ўзаро уйғунлик жиҳатлари, шунингдек маҳобатли безак санъатининг жамоат биноларида монументал мозаикали (1960–80 йй.), рельефли (1980–90 йй.) ва деворий нақш (мустақиллик йиллари) безаклари каби босқичларда шаклланганлигига доир илмий маълумотлардан Хоразм Маъмун академиясида бажарилган ИГ-914 рақамли лойиҳада фойдаланилган (Хоразм Маъмун академиясининг 2018 йил 11 декабрдаги 15/11-21-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг татбиқ этилиши Ичан Қалъа қўриқхонаси тарихий музей ҳудудининг безакларини анъанавий услубларда яратиш имконини берган.