Мамасолиев Сардорбек Турсиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шаҳар экосистемаларининг тупроқ сувўтлари (Андижон шаҳри мисолида)», 03.00.05–Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.РhD/B102.
Илмий раҳбар: Тожибоев Шаробитдин Жамолович, биология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган давлат университети, PhD.28.09.2018.B.76.01.
Расмий оппонентлар: Каримов Фарход Исомиддинович, биология фанлари доктори; Буриев Сулаймон, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Андижон шаҳар экосистемаларининг тупроқларида тарқалган сувўтлар таркибини аниқлаш асосида ҳудуднинг экологик ҳолатини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Андижон шаҳар экосистемаларининг тупроқларидан 155 тур ва тур хиллари аниқланган (6 бўлим, 11 синф, 15 тартиб, 32 оила, 57 туркум) ва рўйхати тузилган;
тупроқ сувўтлари бўйича экобиоформа таҳлили ўтказилиб, унга кўра 10 хилдаги экобиоформадан F, P, Ch гуруҳига мансуб турлар ноқулай шароитга мослашувчанлиги юқори эканлиги тавсифланган;
Андижон шаҳар экосистемаси 4 хил кўринишдаги ҳудудларга бўлиниши, ҳар бир ҳудуд антропоген омиллар таъсирида тупроқ сувўтларининг ўзига хос турлар таркибига эга бўлиши, улар орасидаги фарқлар ифлосланиш даражаси билан боғлиқлиги асосланган;
Андижон шаҳар тупроқ сувўтларининг йил фаслларида турлар таркибининг ўзгариш тафовутлари очиб берилган;
Андижон шаҳар ҳудуди тупроқлари юзасида баҳор ва куз фаслида “ғуборлашиш” жараёнининг содир бўлиш вақти ҳамда давомийлиги иқлим, қисман антропоген омил таъсири билан боғлиқлиги асосланган;
Андижон шаҳар тупроқларида саноат объектидан узоқлашиб бориши билан сувўтларнинг турлар таркиби ўзгариши, конденсация билан боғлиқ ифлосланиш даражасини белгилаши аниқланган;
илк бор Андижон шаҳар экосистемаси тупроқ сувўтларининг замонавий ҳолатини акс эттирувчи электрон маълумотлар базаси яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Андижон шаҳар тупроқ сувўтларини тадқиқ қилиш бўйича олинган натижалар асосида:
шаҳар экосистемаси тупроқларида аниқланган 155 тур сувўтлар рўйхати, селитеб, рекреация, саноат ва транспорт ҳудудларида ифлосланиш даражаларининг фарқини белгиловчи хусусиятлари Андижон вилояти Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармаси фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2019 йил 17 июлдаги
03-02/3-2995-сон маълумотномаси). Натижада шаҳар экосистемасида саноат корхоналари томонидан чиқаётган газларни “конденсация” жараёнида атрофни ифлослаш радиуси сувўтларни тарқалиши орқали аниқлаш имконини берган;
шаҳар экосистемаси тупроқларида аниқланган 155 тур сувўтларнинг экстремаль шароитда ривожланиш, мосланиши хусусиятлари А-7-21 рақамли “Фарғона водийси шимолий қисми ўсимликлар қопламининг антропоген трансформациясини баҳолаш” амалий лойиҳасида юксак ўсимликлар учун муҳитни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг
2019 йил 1 мартдаги 89-03-864-сон маълумотномаси). Натижада тупроқ сувўтларининг антропоген трансформациясини баҳолаш ва тупроқ муҳитининг ифлосланган зоналарини аниқлаш имконини берган;
шаҳар экосистемаси тупроқларидан йиғилган альгологик намуналар ҳамда уларнинг доимий препаратлари Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ботаника институтининг «Сув ҳавзалари сувўтлар флораси» ноёб объекти коллекциясига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 25 июлдаги 4/1255-2059-сон маълумотномаси). Натижада коллекциянинг «Ўзбекистон тупроқ сувўтлар флораси» фондини бойитган ва тупроқ микрофлорасини инвентаризациялаш, тупроқ сувўтларининг ягона маълумотлар базасини шакллантириш ҳамда шаҳарнинг турли экологик ҳудудида тарқалган сувўтлар орқали тупроқнинг ифлосланиш даражаси ва ҳудудга экологик баҳо бериш имконини берган.