Базарбаева Альбина Мингалиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз, ўзбек ва рус тилларида ранг ифодаланишининг когнитив-семантик тузилиши”, 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Fil310.
Илмий маслаҳатчи: Сиддиқова Ирода Абдузуҳуровна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Исламджанова Хазифа Исламовна, филология фанлари доктори, профессор; Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: инглиз, ўзбек ва рус тилларидаги ранг ифодаловчи лексиканинг қиёсий-чоғиштирма тадқиқоти ва унинг когнитив-дискурсив аҳамиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз, рус ва ўзбек тиллари материаллари мисолида ранг ифодаловчи базавий лексиканинг структур-семантик, сўз ясалиш ва стилистик тавсифи далилланган;
ўрганилаётган тилларда мавжуд параметрлар бўйича, шунингдек, лингвомаданий планда турли ижтимоий-маданий ва экстралингвистик омиллар таъсирида ранг ифодалашдаги ўзига хос хусусиятлари аниқланган;
сolour (ранг) концептининг тўлиқ тавсифи учун когнитив-дискурсив усулини олиб бориш зарурати асосланган;
когнитив метонимиянинг ранглар ифодасини яратиш ва тус берувчи семантик ҳосила дериватларни тўлиқ изоҳлаш, шунингдек, “бирлаштириш”, “қуриш” ва “ривожланиш” механизмлари билан ёндош окказионал номларни ифодалашда универсал восита эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Инглиз, ўзбек ва рус тилларида ранг ифодаланишининг когнитив-семантик тузилишини тадқиқ этиш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
тадқиқот натижаларидан “Маданиятлараро ва коммуникатив ёндашув нигоҳида магистратура мутахассислиги (инглиз тили) бўйича назарий фанлардан инглиз тилида дарслик, ўқув қўлланмалар яратиш ва ўзбекча-инглизча-русча лингвистик терминлар луғатини тузиш” мавзусидаги ИТД-1 амалий лойиҳасида синхрон таржима ва бадиий адабиёт таржимаси йўналишларида касбий компетенцияни таъминлаш, ранг ифодаловчи сўзларни таржима қилиш тамойилларини ўргатиш, малакали таржима қилишни шакллантиришда қўлланилган (Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 28.05.2019 йилдаги 89-03-2278-сон маълумотномаси). Натижада, таржимонлар тайёрлашнинг инновацион шакллар ўтказилди, хусусан, “Ранг ифодаланишини этнолингвистика предмети сифатида шакллантиришнинг илмий асослари” мавзусидаги семинар-тренингни самарали ўқитишни таъминлашда кўмаклашган;
адекват, муқобил вариантларни танлаш, объект мазмунига мос келадиган муқобилни яратиш, маъно ва образликнинг адекват объектини яратиш, ранг ифодаланишидаги ўхшашликлар А-1-180-рақамли “Таржима ва маданиятлараро мулоқот масалаларига оид ўқув қўлланмаларини яратиш” номли амалий лойиҳада қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 28 майдаги 89-03-727-сон маълумотномаси). Натижада, талабаларда ранг белгиларини ўзбек тилида ифодалашда замонавий, илмий асосланган билим, қобилият ва малакани шакллантиришга эришилган;
ранг ифодаловчиларни инглиз тилидан ўзбек тилига таржима қилиш, уларнинг ўзига хосликлари, ранг номларини ифодалаш бўйича хулосалар “Халқ билан мулоқот” кўрсатувида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпанияси “Маҳалла” телерадиоканалининг 2019 йил 20 майдаги 03-16-664-сон маълумотномаси). Натижада, тайёрланган материаллар телекўрсатув мазмунини бойитишга, томошабин, хусусан, ўқувчиларда ранг ифодаланиши ҳақида кенг тушунча ва тасаввур ҳосил қилишда хизмат қилган;
диссертациядаги иккинчи бобда §2.1. «Цветовая лексика как аспект науки о словарном запасе языка», ва §2.5. «Семантические и структурные отличительные черты цветовой лексики английского языка» параграфлардан олинган тадқиқот хулосалари “Чет тилларини ўргатиш мултимедияли ахборот технологиялари асосида ўқув режалари ва материалларни чоп этиш ва лойихалаштириш” лойихасида 2018 йилнинг 13-14 август кунлари Буюк Британиянинг Норвичдаги тил таълими институтида ўтказилган “Олий таълим сифатини таъминлаш, чораларини ишлаб чиқиш” деб номланган халқаро семинарда фойдаланилди (Буюк Британиянинг Норвичдаги тил таълими институтининг 2019 йил 15 августдаги маълумотномаси). Натижада таълим самарадорлигини оширишга хизмат қилган “Лингвистикада ажратиб кўрсатиш муаммосини ўрганиш” мавзусида семинар-тренинглар ўтказилган.