Каюмова Камола Насировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Предикативликнинг синтактик-семантик хусусиятлари” (халқаро ҳуқуқ ҳужжатлари инглиз, ўзбек ва рус тиллари материаллари қиёсий таҳлили асосида), 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil.861.  
Илмий раҳбар: Сиддиқова Ирода Абдузуҳуровна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, Самарқанд давлат чет тиллар институти, Андижон давлат университети, DSc.26.04.2018.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Расулова Маҳфуза Инамовна, филология фанлари доктори, профессор; Менглиев Бахтиёр Раджабович, филология фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: инглиз, рус ва ўзбек тилларидаги инсон ҳуқуқ ва эркинликларига оид халқаро ҳуқуқий ҳужжатларда предикативликни  ифодаланишининг умумий ва фарқли томонларини аниқлаш, гапнинг синтактик тузилиши ва семантик боғланишларининг ўзаро муносабатлари хусусиятларини очиб беришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инсон ҳуқуқ ва эркинликларига оид халқаро ҳуқуқий ҳужжатларнинг давлат тилига қилинган таржималарининг асли (инглиз тили) га нисбатан тўғри ёки тўғри эмаслигини баҳолашда синтаксемаларнинг лексик базаларини аниқлаш ва лексик семантик гуруҳларга ажратиш асосида лингвистик экспертиза ўтказиш муҳимлиги асосланган;
юридик матн тадқиқоти соҳасида гапнинг синтактик тузилиши ва семантик боғланишининг қиёсий тизимлилик жиҳатидан тўлдирилиши асосида эга ва кесим ўрнида қўлланиладиган синтаксемалар (позессив, квалификатив, субстанциал ва идентификацион) аниқланган; 
гап таркибидан гап бўлагини тушириб қолдириш тажрибаси, ҳамда моделлаштириш методи орқали халқаро ҳуқуқий ҳужжатлар матнидаги асл гапга қиёслашда гап тузилиши функционал-синтактик (предикатив, субординатив ва координатив) боғланишлардан  иборатлиги исботланган;
кесимнинг синтактик ва семантик маънолари комплекс тарзда (синтактик боғланиш, лексик ва морфологик ифодаланиши, уларнинг семантик маънолари) ўзаро бир-бири билан тизимли алоқа муносабатлари доирасида ўрганилиб, халқаро ҳуқуқий ҳужжатлар асл инглиз тили матни хусусиятларининг ўзбек ва рус тилларига нисбатан адекват берилиши гапнинг таркибий тузилишини акс эттирувчи юнкцион модель асосида очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Предикативликнинг синтактик-семантик хусусиятларини тадқиқ этиш асосида:
халқаро ҳуқуқий ҳужжатларнинг давлат тилига қилинган таржималарининг аслига нисбатан муқобил ёки муқобил эмаслигини баҳолашда синтаксемаларнинг лексик базаларини ўрганиш ва лексик семантик гуруҳларга ажратиб, лингвистик экспертиза ўтказиш таклифидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Халқаро ишлар ва парламентлараро алоқалар қўмитасида Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари тўғрисида”ги ЎРҚ-518-сон Қонунининг 12-моддасига жорий қилинди (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Халқаро ишлар ва парламентлараро алоқалар қўмитасининг 2019 йил 8 апрелдаги 10/1-727-сон маълумотномаси). Ушбу натижаларнинг қўлланиши халқаро ҳуқуқий ҳужжатларни, уларга қўшилиш ёки уларни ратификация қилишдан олдин лингвистик экспертизадан ўтказиш қоидасини жорий этиб, халқаро ҳуқуқ соҳасида ҳуқуқ ижодкорлиги механизмининг самарадорлигини оширишга хизмат қилди.
қиёсий чоғиштиришнинг айнан юридик матн тадқиқоти соҳасидаги гапнинг синтактик тузилиши ва семантик боғланиши даражасида қиёсий тизимлилик жиҳатидан тўлдирилиши асосида халқаро ҳуқуқий ҳужжатларнинг уч тилдаги матнидан Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университетида “Халқаро ҳуқуқ”, “Дипломатик ва консуллик ҳуқуқи” ва “Халқаро бизнес ҳуқуқи” магистратура мутахассисликларида фойдаланилган ва ўқув амалиётига жорий этилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 5 апрелдаги 89-03-1339–сон маълумотномаси). Натижада, талабаларнинг халқаро ҳуқуқий ҳужжатларни таржима тилида тайёрлашга оид билим ва тасаввурларини шакллантиришга эришилган;
гап таркибидан гап бўлагини тушириб қолдириш эксперименти ва моделлаштириш методини қўллаш хусусидаги хулосалардан “Ёшлар” телерадиоканалида бевосита эфирга узатиб келинаётган “Оқшомга қадар” дастурининг “Ёшлар меҳмонхонаси” саҳифаси сценарийсини тузишда фойдаланилган ва интервьюлари билан иштирок этган (“Ёшлар” телерадиоканалининг 2019 йил 30 апрелдаги 14-03-145-сон маълумотномаси). Ушбу натижаларни қўллаш тил услуби ҳамда ўзига хос юридик предикативликни ифодалашнинг лингвокогнитив хусусиятлари таржима тилларида ҳам айнан асл матндагидек ўзининг функционал-синтактик боғланиш орқали ифодасини топгани каби долзарб вазифалар радиотингловчилар  қизиқишларининг ортишига имкон берган, ҳамда радиоэшиттириш учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган;
гап кесимининг синтактик ва семантик маънолари комплекс тарзда ўзаро  бир-бири билан тизимли алоқа муносабатлари доирасида ўрганилиши, халқаро ҳуқуқий ҳужжатлар асл матни хусусиятларининг ўзбек ва рус тилларига нисбатан адекват берилиши юнкцион модель асосида очиб берилиши хусусидаги хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академиясида Корея Республикаси Ёнсе университети профессори (Корея Республикаси Персонални бошқариш собиқ вазири) Ким Пак Сук раҳбарлигида тайёрланган “Public Human Resource Management. At a Glance 2018” (Давлат бошқарувида инсон ресурслари 2018 йил нигоҳида) амалий қўлланмасининг “Хорижий фуқароларни давлат хизматига ишга олиш” деб номланган бобини таржима қилишда фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академиясининг 2019 йил 26 июндаги 14/1056-сон маълумотномаси ва Британия Кенгашининг 2019 йил 4 октябрдаги ОС-1664-сон маълумотномаси). Натижада, халқаро ҳужжатлар таржимасида матнлардаги гапнинг синтактик тузилиши ва семантик маънолари жиҳатидан йўл қўйиладиган хатолар  олдини олишга эришилган.