Тавашаров Баҳодир Назаровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ингичка ичакнинг аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан заҳарланганда морфологик тавсифи», 14.00.02–Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Tib836.
Илмий раҳбар: Сагатов Туляган Агзамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.27.06.2017.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Шавкат Махмудович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Тухтаев Қодир Раҳимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан заҳарланишларда ингичка ичакнинг тўқима ва гемомикроциркулятор ўзани қон томирлари морфологик ўзгаришларини баҳолашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
макро-микро-ультрамикроскопик ва морфометрик усулларни қўллаган ҳолда илк маротаба аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан ўткир ва сурункали заҳарланишда каламушлар ингичка ичагининг тўқима тузилмаси ҳамда микроциркулятор ўзани қон томирлари морфологик кўрсаткичлари боғлиқлиги асосланган;
тажрибанинг эрта босқичида аллоксан диабет шароитида пестицидларнинг ўткир таъсири натижасида ингичка ичак девори тўқима тузилмалари ва гемоциркулятор қон томирлар ўзани тизимида яллиғланиш-деструктив ўзгаришларнинг ривожланиши ҳамда тўқималарнинг атрофик ўзгаришларга олиб келиши исботланган;
ингичка ичак девори барча қаватларининг, айниқса ўн икки бармоқли ичак (ЎИБИ)нинг шиллиқ қаватларининг морфометрик кўрсаткичлари камайиб бориши, аъзо ички қон томирлари эгри бугрилиги, қон томирлар бўшлиғи диаметри, қон томирлар тақсимланиши зичлигининг камайиши асосланган;
«Омайт-57Э» пестициди билан заҳарланишда ингичка ичак девори тўқима тузилмаси ва гемоциркулятор қон томирлар ўзанининг қайта тикланиш жараёнлари, «Суми-Альфа» пестициди билан заҳарланишга нисбатан тезроқ юзага чиқиши, «Суми-Альфа» билан билан заҳарланишда қайта тикланиш жараёнлари нисбатан секинлашиши асосланган;
алоксан диабет шароитида пестицидлар билан сурункали заҳарланишда ингичка ичак девори барча қаватлари, айниқса шиллиқ қаватларидаги атрофик ва дисциркулятор ўзгаришлар сезиларли даражада тез ривожланиб, кеч муддатларда ўзининг энг юқори чўққисига етиб, амалий жиҳатдан қайта тикланиш мойиллигига эга бўлмаслиги исботланган;
ичак деворининг барча қаватлари микро-қон томирларида склеротик ва деструктив жараёнлар устунлиги, қон томирларида “томирсиз” соҳалар сонининг ортиши, шиллиқ қаватларда бир майдон бирлигида (зичлигида) қон томирлар сонининг камайиши ва ингичка ичак деворида атрофик жараёнларнинг ривожланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан заҳарланганда ингичка ичак морфологик тавсифини баҳолаш бўйича олинган натижалар асосида:
«Аллоксан диабет шароитида пестицидлар таъсирида ингичка ичак девори тузилмалари бузилишини ташхислаш алгоритми» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2019 йил 31 октябрдаги 8н-д/250-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиянома ингичка ичакнинг аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан заҳарланганда гемоциркулятор қон томирлар ўзани ва тўқима тузилмасидаги морфологик ўзгаришларни аниқлаш ва профилактик чораларини ишлаб чиқиш имконини берган.
«Пестицидларнинг таъсирида аллоксан диабет шароитида ингичка ичак гемоциркулятор ўзани зарарланишини баҳолаш алгоритми» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2019 йил 31 октябрдаги 8н-д/250-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиялар аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан заҳарланганда ингичка ичак гемоциркулятор ўзани қон томирлари ва тўқима тузилмаларидаги морфологик ўзгаришларни аниқлаш ва профилактик даво чораларини ишлаб чиқиш имконини берган;
аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан заҳарланганда ингичка ичак морфологик тавсифи бўйича олинган натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Тошкент тиббиёт академияси олий таълим муассасалариаро илмий-текшириш лабораторияси, Тошкент фармацевтика институти марказий тадқиқот лабараториясининг фундаментал тадқиқот амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2019 йил 5 ноябрдаги 8 н-з/179-сон маълумотномаси). Олинган илмий натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши аллоксан диабет шароитида пестицидлар билан ўткир ва сурункали заҳарланишларда ингичка ичак тўқима ва қон томирларидаги ўзгаришларни морфологик кўрсаткичлар билан асослаш ва пестицидлар миқдорини меъёрлаштириш имконини берган.