Tog‘aev Dilshod Xidirnazarovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Yurak ishemik kasalligi bilan simptomsiz giperurikemiya birgalikda kelgan bemorlarda endoteliy disfunksiyasi va uni korreksiya qilish yo‘llari», 14.00.05–Ichki kasalliklar (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.2.PhD/Tib163.
Ilmiy rahbar: Tashkenbaeva Eleonora Negmatovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent tibbiyot akademiyasi, DSc.27.06.2017.Tib.30.02.
Rasmiy opponentlar: Xamraev Abror Asrorovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Aliaxunova Mavjuda Yusupovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat pediatriya instituti.
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: simptomsiz giperurikemiya bilan birga kelgan YuIKgi patogenezida metabolik, genetik, yallig‘lanish jarayonlari o‘zgarishlarining o‘ziga xosligini o‘rganish asosida β-AB va ARA qo‘llashning samaradorligini oshirish va xavfsizligini ta’minlash konsepsiyasini yaratishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
simptomsiz giperurikemiya negizida rivojlangan YuIK bo‘lgan bemorlar qon zardobida kasallikning og‘irlik darajasiga bog‘liq TNF-α va IL-6 miqdorining oshganligi va ular mutanosibligi isbotlangan;
YuIK kelib chiqish xavfi va kasallikning kechishi bilan URAT1 (rs3825016) GLUT9 (rs52448471) va TNF-α (rs1799724) genlar poliformizmi muvofiqligi asoslangan;
ilk bor YuIKni simptomsiz giperurikemiya bilan birgalikda kechuvchi bemorlarda URAT1 (rs3825016), GLUT9 (rs52448471) va TNF-α (rs1799724) genlarning T/T, T/T va A/A gomozigota holatda yuqori darajada uchrashi kasallikni keltirib chiqarishda qo‘shimcha markerlar deb hisoblashga imkon yaratgan;
ilk bor simptomsiz giperurikemiya bilan kechuvchi YuIK assotsiatsiyalashgan bemorlarda GLUT9 (rs52448471) va TNF-α (rs1799724)  genlarini T/T va A/A gomozigota holatida bo‘lishi kasallikning nostabil kechishi bilan bog‘liqligi, URAT1 (rs3825016) genining T/T variantida kasallikning stabil kechishi isbotlangan;
ilk bor YuIK bo‘lgan bemorlarda yallig‘lanish sitokinlari hamda umumiy xolesterin miqdorining keskin oshishi GLUT9 (rs52448471) genining T/T gomozigota va TNF-α (rs1799724) A/A gomozigota xolatida kuzatildi, siydik kislotasining keskin oshishi URAT1 (rs3825016) genining T/T gomozigota holatda kelishi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Simptomsiz giperurikemiya bilan bog‘liq bo‘lgan YuIKda endotelial disfunksiyani korreksiya usullarini ishlab chiqishda olingan natijalar asosida:
«Endotelial disfunksiyaning korreksiya usullari» bo‘yicha Intellektual mulk agentligidan ixtiro patenti olingan (№IAP 05346). Mazkur usul siydik kislotasi shakllanishidagi buzilishlarning NO sintez mexanizmini korreksiyalovchi kombinirlashgan dori vositalari yordamida endotelial disfunksiyaga ta’siri isbotlangan;
“Yurak ishemik kasalligi bilan simptomsiz giperurikemiya birga kelgan bemorlarda endoteliy disfunksiya va uni korreksiya qilish yo‘llari” uslubiy tavsiyanomasi tasdiqlangan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2018 yil 13 iyuldagi 8n-r/187-son ma’lumotnomasi) Ushbu uslubiy tavsiyanoma simptomsiz giperurikemiyasi bo‘lgan yurak ishemik kasalligi bilan og‘rigan bemorlarda endotelial disfunksiyani personallashtirilgan davolash uchun imkon bergan;
“Yurak ishemik kasalligida simptomsiz giperurikemiya bo‘lgan bemorlarni davolashni optimizatsiyasi” mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2012 yil 12 oktyabrdagi 8n-r/256-son ma’lumotnomasi). Ushbu uslubiy tavsiyanoma kasallikning klinik xususiyatlarini inobatga olgan holda YuIK va simptomsiz giperurikemiya bilan kasallangan bemorlarni aniqlash bo‘yicha chora-tadbirlarni optimallashtirish va yangi patofiziologik pozisiyalardan urikozurik dori vositalarini qo‘llash bilan an’anaviy davolash usulini birlashtirishga imkon bergan;
simptomsiz giperurikemiyasi bo‘lgan yurak ishemik kasalligi bilan og‘rigan bemorlarda endotelial disfunksiyani tuzatish uchun personallashtirilgan yondashuvni optimallashtirgan GLUT9 (rs52448471), TNF-α (rs1799724), URAT1 (rs3825016) gen polimorfizmini o‘rganishga hamda Nebivolol va Kandesartanning gomozigot va geterozigot genotiplarda har xil dozalarida qo‘llash Samarqand viloyat kardiologiya dispanseri va Samarqand viloyati Oqdaryo tuman tibbiyot birlashmasining klinik amaliyotiga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2019 yil 25 oktyabrdagi 8n-z/170-son ma’lumotnomasi). Olingan ilmiy natijalarni sog‘liqni saqlash amaliyotida qo‘llash yurak ishemik kasalligining nostabil variantlarini davolash samaradorligini oshirish, asoratlar sonini va kasalxonada davolanish muddatini kamaytirish imkonini bergan.