Sayt test rejimida ishlamoqda

Ғайбуллаева Нафиса Изатуллавнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек тилида тиббий эвфемизмлар (тиббий даврий нашр материаллари асосида)», 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:  В 2018.3.PhD/Fil.480. 
Илмий раҳбар: Абузалова Мехринисо Қодировна,  филология фанлари доктори. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD. 31.05.2019. Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Жабборов Хўжамурод, филология фанлари доктори; Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи  ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тиббий касбий мулоқот эвфемизмларининг лексик- семантик, услубий-функционал, лексикографик, этносоциал, гендер хусусиятларини аниқлаш, тиббиёт билан боғлиқ шифокор нутқи эвфемикасининг тил сатҳида воқеланишини очиб беришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тиббиёт ходимлари профессионал нутқида эвфемизмнинг контекстуал  қўлланиши, унинг  шифокор нутқий фаолияти билан боғлиқлиги ижтимоий, психологик, лингвистик асослаб берилган;  
ўзбек тилида айтилиши ахлоқ меъёрларига зид бўлган, ёқимсиз ва уят саналган тиббий бирликларнинг ифодаланиши, муайян дискурс/нутқий мулоқотнинг эвфемалашиш босқичида уларнинг лексик-семантик, структурал кўринишлари аниқланган; 
тиббий эвфемизацияда нутқ актларининг воқеланиши, шаклланиши, узуал/окказионаллик каби белгиларининг локутив (сўзлаш акти), иллокутив (нутқий таъсир этиш) ва перлокутив (натижавий) каби нутқий омиллари далилланган;
ўзбек жамиятига хос тиббий эвфемаларнинг миллий-этник, гендер хусусияти, нутқий занжирдаги қиймати, мулоқот жараёнида этносоциал хосланиши ижтимоий синф, ижтимоий роль, ижтимоий мавқе, ижтимоий вазият каби  омиллар доирасида воқеланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ўзбек тили тиббий эвфемизмларини тадқиқ қилиш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
тиббиёт ходимлари профессионал нутқида эвфемизмнинг контекстуал  қўлланиши, тиббий эвфемизация ҳосил қилишнинг ижтимоий, психологик, лингвистик омиллари билан боғлиқ илмий натижаларидан 2012–2014 йилларга мўлжалланган ИТД-1-57 рақамли «Ўзбек тилининг татбиқий йўналишларини амалга оширишнинг дастурини ишлаб чиқиш» давлат амалий-тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 5 сентябрдаги 89-03-3326-сон маълумотномаси). Илмий натижалар асосида мулоқот маданиятини шакллантиришнинг лингвомаданий ва психолингвистик асослари, ўзбек жамиятига хос тиббий эвфемаларнинг миллий-этник хусусиятини тавсифлашда унинг ижтимоий, психологик, лингвистик аспектини ифодалашда зарурий илмий манба бўлиб хизмат қилган; 
эвфемизмларнинг нутқий-психологик тавсифи масалаларини ёритишда 2014–2017 йиллар давомида бажарилган «Ўзбек амалий психолингвистикасини яратиш дастурини ишлаб чиқиш» номли А-1-39 рақамли амалий илмий-техник грантида,  лойиҳанинг лингвомаданий ва психолингвистик тавсифининг назарий масалалари доирасида тиббий атамаларни ишлатишда эвфемизм ҳодисасининг ўрни, матн яратилишида шахс хусусиятларининг ролини белгилашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 5 сентябрдаги 89-03-3326-сон маълумотномаси). Натижада эвфемизм билан боғлиқ терминлар изоҳи бойитилган ҳамда мукаммаллаштирилган;
тиббий лингвистика ва унинг тараққиёти борасида 2017-2019 йилларда Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «O’zbekiston» телерадиоканалининг «Бедорлик», «Ижод завқи», «Таълим ва тараққиёт», «Миллат ва маънавият» эшиттиришлари сценарийларини тузишда фойдаланилдган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2019 йил 10 июлдаги 3-136-сон маълумотномаси). Натижада мулоқот жараёнида ижтимоий синф, ижтимоий роль, ижтимоий мавқе, ижтимоий вазият омилларини инобатга олган ҳолда эвфемизм қўлланилган ва ўзбек тили тиббий эвфемик бирликлари бўйича аҳолида тиббий мулоқот билан боғлиқ янгича қарашлар шакллантирилган;
тиббий нутқни юмшатувчи бирликлар тўплами асосида олий таълим тизими тиббиёт ҳамда филология ва тилларни ўқитиш (ўзбек тили) таълим йўналишида таҳсил олаётган талабалар, магистрантлар, соҳа мутахассислари ҳамда эвфемизмлар прагматикаси билан қизиқувчиларга мўлжаллаб  «Ўзбек тили тиббий эвфемизмларининг қисқача изоҳли луғати» нашр қилинган (ISBN 978-9943-5928-4-1). Натижада йиғилган материаллар асосида ўзбек тилида мавжуд эвфемизмларнинг миллий-этник, гендер, социал қатлам ва ёшга оид хусусиятларини ўзида мужассам этган тиббий ифодаларни қамраб олувчи ҳамда ўзбек лексикографияси фондини тўлдиришга хизмат қиладиган луғат яратилган. 

Yangiliklarga obuna bo‘lish