Sayt test rejimida ishlamoqda

Ахмедова Меҳринигор Баҳодировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ўзбек тилидаги «маънавият» ва инглиз тилидаги «spirituality» умумий семали атов бирликлари типологияси», 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Fil571.
Илмий раҳбар: Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.31.05.2019.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Хайруллаев Хуршиджон Зайниевич, филология фанлари доктори;  Қамбаров Носир Мансурович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: ўзбек ва инглиз тилларидаги «маънавият»/«spirituality» умумий семали атов бирликларининг моҳияти ва типологик фарқларини ёритиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
ўзбек ва инглиз лисоний тасвирида «маънавият» атов бирликларининг лексик, семантик, функционал ясалиш усулларининг умумбашарий (аксарият тиллар ва миллатлар тафаккурида мавжуд) ва хусусий (муайян тил ва миллатга тегишли) типологик аспектлари асосланган;
ҳар иккала тилнинг ақлий, ҳиссий, аҳлоқий каби «маънавият» тушунчаларини ифодаловчи бирликлар тизимида таянч (от), марказ (сифат) ва чекка (феъл) унсурлар мавжудлиги аниқланиб, уларда қўлланиш контексти таъсирида вазифа алмашинуви содир бўлиши исботланган;
«маънавият»/”spirituality” бирликларининг лисоний номутаносиблик ва лексик-концептуал бўшлиқ (лакуна)ларини тўлдиришнинг морфологик ва синтактик имкониятлари прагматик аспектда далилланган;
қиёсланаётган тилларда «маънавият» категориясини ифодаловчи концептуал бирликлар (виждон, эътиқод, самимият, муносабат, маърифат, ахлоқ) негизида ўзбек тилида содда таркиблилари, инглиз тилида эса содда ва ўзлашма турларининг функционал устуворлиги аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ўзбек ва инглиз тилидаги «маънавият»/«spirituality» умумий семали атов бирликлари типологик таҳлили юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
ўзбек ва инглиз лисоний тасвирида «маънавият» атов бирликларининг лексик, семантик, функционал усуллар ёрдамида «маънавият» концептуал сферасини ташкил этувчи атов бирликларининг шаклланишига доир хулосалардан Ф1-ХТ-0-19919 рақамли «Ўзбек мифологияси ва унинг бадиий тафаккур тараққиётида тутган ўрни» мавзусидаги фундаментал илмий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта таълим вазирлигининг 2019 йил 3 июлдаги 89-03-2673-сон маълумотномаси). Натижада маънавиятга оид терминларнинг моҳияти аниқлаштирилган, илмий тавсифлаш ва тасвирлаш воситаларини таҳлил қилиш мезонлари ишлаб чиқилган, илмий адабиётларда ва изоҳли луғатларда «маънавият» категориясининг таркибий қисмларига доир назарий қонуниятларини очиб беришга хизмат қилган;
тиллараро адекват таржима қилиш тамойилларининг умумбашарий (аксарият тиллар ва миллатлар тафаккурида мавжуд) ва хусусий (муайян тил ва миллатга тегишли) типологик қирралари асосланган маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2019 йил 4 июлдаги 02-22/5049-сон маълумотномаси). Илмий хулосаларнинг қўлланилиши ҳамроҳ-таржимонларнинг чет эл сайёҳларига тарихий материаллар мазмунини тўғри етказиб бериш билан боғлиқ фаолиятини самарали ташкил этишга хизмат қилган;
ҳар иккала тилнинг ақлий, ҳиссий, ахлоқий каби «маънавият» тушунчаларини ифодаловчи бирликлар тизими таркибий қисмлари шаклланишига доир хулосалардан Республика Маънавият ва Маърифат марказининг 2019 йилга мўлжалланган иш режаси дастурининг 1, 11, 20, 21-бандлари ижросини таъминлашда татбиқ қилинган (Республика Маънавият ва Маърифат марказининг 2019 йилнинг 8 июлдаги 02/010-910-19-сон маълумотномаси). Натижада ёшларни баркамол, маънавий етук қилиб тарбиялаш ҳамда «Маърифат» тарғиботчилар жамияти фаолиятини такомиллаштиришга ҳизмат қилган;
«маънавият»/“spirituality” бирликларининг таржималари, лексик-концептуал бўшлиқ (лакуна)ларни тўлдиришнинг махсус имкониятлари ҳақидаги маълумотлар «Маънавият атамаларининг ўзбекча-инглизча, инглизча-ўзбекча луғати»ни ишлаб чиқишда қўлланилган (ISBN 978-9943-06-632-8). Натижада мазкур луғат «5120100 – Филология ва тилларни ўқитиш», «5111400 – Хорижий тил ва адабиёт», «5120200 – Таржима назарияси ва амалиёти» бакалавриат таълим йўналишлари талабалари таълими учун асос бўлиб хизмат қилган;
қиёсланаётган тилларда «маънавият» категориясини ифодаловчи виждон, эътиқод, самимият, муносабат, маърифат, ахлоқ, диёнат каби тушунчаларнинг фарқли ва ўхшаш жиҳатларига доир хулосалардан  АҚШнинг Реформед университетида 2-курс ёзма нутқ амалиёти дарсларида (College Writing II) фойдаланилган (Реформед университетининг 2019 йил 15 октябрдаги маълумотномаси). Натижада чет эллик талабалар учун маънавият атамаларини батафсил лингвистик ва маданий таҳлил қилиш имконияти вужудга келган, муайян ахлоқий қадриятлар ва эътиқодларга амал қилиш усулларини тушуниши учун манба бўлган;
маънавиятга оид атов бирликларини типологик аспектда лингвистик тадқиқ қилиш муаммоларини кўрсатиб берувчи материаллардан «Дунё бўйлаб» телеканалининг «Focus» кўрсатувида фойдаланилган (ЎзМТРКнинг 2019 йил 1 июлдаги 08-14-270-сон маълумотномаси). Натижада томошабинлар дунёқарашида маданиятлараро мулоқот, тиллараро алоқаларнинг миллий маънавиятга таъсир этиши ҳақидаги тасаввурларнинг пайдо бўлиши кузатилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish