Ҳайдаров Сулаймон Амирқуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тасвирий санъат асарлари воситасида «Ўзбекистон тарихи» дарслари самарадорлигини оширишнинг дидактик имкониятлари (тарихий миниатюралар мисолида)», 13.00.02–Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (тарих) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/Ped516.
Илмий раҳбар: Сулаймонов Асқарали Пайғамович, педагогика фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган давлат университети, PhD.28.09.2018.Ped.76.02.
Расмий оппонентлар: Эгамбердиева Турғуной Аҳмаджоновна, педагогика фанлари доктори, профессор; Талапов Бахриддин Алижонивич, тарих фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: «Ўзбекистон тарихи» (7–8-синф) дарсларида тарихий миниатюра санъат асарларидан фойдаланишнинг мазмуни ва методикасини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тарихий манбалар асосида “Ўзбекистон тарихи” дарсларида фойдаланиладиган тарихий миниатюра санъати асарларини танлаб олишнинг педагогик талаблари (миниатюраларни, соҳанинг ДТС, ўқув дастури, ўқувчиларнинг интеллектуал ҳамда физиологик тайёргарлик даражаларига мослиги) ишлаб чиқилган ҳамда уларнинг дидактик имкониятлари (ўқув материалини визуал тарзда тақдим этиш орқали ўқувчиларда реал тарихий воқелик ҳақида объектив тасаввур ҳосил қилиш) аниқланган;
ўқувчилар томонидан тарихий мавзудаги миниатюра санъати асарлари мазмунини реал тарихий воқеликнинг тасвирий талқини сифатида идрок этишнинг педагогик (ўқув жараёнида қўлланилаётган миниатюраларни тарих таълимининг дидактик-иллюстратив воситаси эканлиги) талқини асосланган;
синфлар ҳамда мавзулар кесимида тарих таълимида миниатюра санъати асарларидан фойдаланишнинг оптимал мазмуни ва методикаси (миинатюраларда ўтилаётган мавзунинг хусусиятига кўра фойдаланиш) асосланган;
“Ўзбекистон тарихи” фанини ўқитишда миниатюра санъати асарларидан фойдаланишнинг педагогик механизмлари (миниатюраларда фойдаланишнинг узвийликка асосланган компонентлари) ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тасвирий санъат асарлари воситасида “Ўзбекистон тарихи” дарслари самарадорлигини оширишнинг дидактик имкониятларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
“Ўзбекистон тарихи” дарсларида тарихий миниатюра санъати асарларидан фойдаланишнинг педагогик талаблари дидактик имкониятларини ишлаб чиқиш бўйича таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги 187-сон қарорининг 3-иловаси билан тасдиқланган “Умумий ўрта, ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг умумтаълим фанлари бўйича малака талаблари” мазмунига сингдирилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 20 июлдаги 01-02/2-2-199-сон маълумотномаси). Натижада умумтаълим мактабларида ўқитиладиган “Ўзбекистон тарихи” дарсларининг мазмун-моҳияти бойитилган;
ўқувчиларда тарихий миниатюра санъати асарлари воситасида тарихий воқеликнинг тасвирий ифодасини англашнинг педагогик талқини бўйича ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2017 йил 16 сентябрдаги “2017–2018 ўқув йилида таълим сифати мониторинги тизимини янада такомиллаштириш ва ташкил этиш тўғрисида”ги 299-сон буйруғи асосда ўқувчилар билимини баҳолаш Халқаро дастури – PISA тестларини тузишда фойдаланилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 20 июлдаги 01-02/2-2-199-сон маълумотномаси). Натижада тарих фани бўйича ўқувчилар билимини назорат қилиш ва баҳолаш жараёнида самарадорликка эришилган;
синфлар ва мавзулар кесимида тарихий миниатюра санъати асарларидан фойдаланишнинг оптимал мазмуни ва методик таъминоти Р3-2014 – 0829151412 рақамли “Тасвирий санъат таълими сифати ва самарадорлигини оширишнинг дидактик имкониятлари” мавзусидаги амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 14 октябрдаги 89-03-3988-сон маълумотномаси). Натижада “Ўзбекистон тарихи” фанининг мазмун–моҳиятининг синфлар ва мавзулар кесимида бойитишга эришилган;
“Ўзбекистон тарихи”ни ўқитишда тарихий миниатюра санъати асарларидан фойдаланишнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялардан Р3-2014 – 0829151412 рақамли “Тасвирий санъат таълими сифати ва самарадорлигини оширишнинг дидактик имкониятлари” мавзусидаги амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 14 октябрдаги 89-03-3988-сон маълумотномаси). Натижада “Ўзбекистон тарихи”ни ўқитишда миниатюра санъати асарларидан фойдаланиш самарали йўлга қўйилган.