Маткаримов Қудрат Қаландаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Жиноят ишлари юритувини инсонпарварлаштириш», 12.00.09–Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.3.DSc/Yu314.
Илмий малаҳатчи: Миразов Даврон Мирагзамович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Миллий Гвардияси Ҳарбий-техник институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Миллий Гвардияси Ҳарбий-техник институти, DSc.32/30.12.2019.Yu.74.01.
Расмий оппонентлар: Ражабов Бахтиёр Алмахматович, юридик фанлар доктори, доцент; Рахмонова Сурайё Махмудовна, юридик фанлар доктори, доцент; Астанов Истам Рустамович, юридик фанлар доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади жиноят ишлари юритувини инсонпарварлаштиришга қаратилган хулоса ва илмий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жиноят процессуал қонунчилигида фуқароларнинг шахсий маълумотларини олиш ва жиноятга алоқадорлигини текшириш фақат суд орқали, яъни инсонпарварлик қоидаларидан келиб чиқиб амалга оширилиши, шахсий сирга оид, почта-телеграф жўнатмаларидаги маълумотларни ошкор қилганлик учун жавобгарлик белгиланиши лозимлиги асослаб берилган;
фуқароларнинг шахсий маълумотларини ҳимоя қилишни таъминлаш мақсадида суд томонидан инсонпарварлик принципларига таянган ҳолда жўнатмаларини хатлаш тўғрисидаги илтимосномани кўриб чиқиш тартибини қонунга киритиш лозимлиги асосланган;
фуқароларга тегишли жўнатмаларни хатлаш жараёнида судья инсонпарварлик қоидаларига зид равишда процессуал ҳаракатлар амалга оширилганда жўнатмаларни хатлашни рад қилиш ҳақида ажрим чиқара олиши зарурлиги ҳақидаги қоидани процессуал қонунчиликка киритиш лозимлиги асосланган;
шахс ҳуқуқларини муҳофаза қилиш, унинг эркинлигини чеклашда инсонпарварлик қоидаларига таянган ҳолда гумон қилинувчини ушлаб туриш муддатларини 72 соатдан 48 соатга тушириш орқали оптималлаштириш, қисқартириш зарурияти, унга бўлган процессуал эҳтиёжнинг кўлами ва йўналишлари, ўрни ва аҳамияти асослаб берилган;
шахснинг ҳимояга бўлган ҳуқуқларини таъминлаш, инсонпарварликка асосланган тергов тизимида адолатни таъминлаш мақсадида процессуал ҳаракатларда терговчининг хоҳишидан қатъи назар, ўз манфаатларини ҳимоя қилувчи шахсларнинг вакилларининг ишда иштирок этиш ҳуқуқини бериш мақсадга мувофиқлиги асосланган;
жиноят процессига вояга етмаган жабрланувчи, гумон қилинувчи ва айбланувчига қонунчиликда назарда тутилган шахслар орасидан қонуний вакилни танлаш механизмини киритиш лозимлиги асосланган;
жиноят процессида жабрланувчининг ҳуқуқий мақомига аниқлик киритиш, шу жумладан, жабрланувчи мақоми бериладиган шахслар доирасини кенгайтириш зарурияти асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жиноят ишлари юритувини инсонпарварлаштиришга оид миллий қонунчилик ва амалиётни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалари асосида:
жиноят процессуал қонунчилигида фуқароларнинг шахсий маълумотларини олиш ва жиноятга алоқадорлигини текшириш фақат суд орқали яъни инсонпарварлик қоидаларидан келиб чиқиб амалга оширилиши, шахсий сирга оид, почта-телеграф жўнатмаларидаги маълумотларни ошкор қилганлик учун жавобгарлик белгиланиши лозимлигига доир таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодексининг 166-моддасига ўзгартиш ва қўшимчалар киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Қонунчилик ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2017 йил 16 майдаги 06/2947-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш жараёнларини тартибга солишга ҳисса қўшган;
фуқароларнинг шахсий маълумотларини ҳимоя қилишни таъминлаш мақсадида суд томонидан инсонпарварлик принципларига таянган ҳолда, жўнатмаларини хатлаш тўғрисидаги илтимосномани кўриб чиқиш тартибини қонунга киритиш лозимлигига доир таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодексининг 1661-моддасига ўзгартиш ва қўшимчалар киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2017 йил 28 сентябрдаги 06/1-05/178ВХ-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши почта-телеграф жўнатмалари юзасидан берилган илтимосномани кўришни ҳуқуқий тартибга солишга хизмат қилган;
фуқароларга тегишли жўнатмаларни хатлаш жараёнида судья инсонпарварлик қоидаларига зид равишда процессуал ҳаракатлар амалга оширилганда жўнатмаларни хатлашни рад қилиш ҳақида ажрим чиқара олиши зарурлиги ҳақидаги қоидани процессуал қонунчиликка киритиш лозимлигига доир таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодексининг 1662-моддасига ўзгартиш ва қўшимчалар киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Қонунчилик ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2017 йил 16 майдаги 06/2947-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши фақатгина судьянинг почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш ва уни рад қилиш ҳақида ажрим чиқариш жараёнларини тартибга солишга ҳисса қўшган;
шахс ҳуқуқларини муҳофаза қилиш, унинг эркинлигини чеклашда инсонпарварлик қоидаларига таянган ҳолда гумон қилинувчини ушлаб туриш муддатларини 72 соатдан 48 соатга тушуриш орқали оптималлаштириш, қисқартириш зарурияти, унга бўлган процессуал эҳтиёжнинг кўлами ва йўналишлари, ўрни ва аҳамиятига оид таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 226-моддасига қўшимча ва ўзгартириш киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2017 йил 28 сентябрдаги 06/1-05/178ВХ-сон маълумотномаси ). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши фуқароларни ушлаб туриш муддатларини қисқартириш орқали инсонпарварлаштиришга хизмат қилган.