Кенжаев Юнус Чинтошевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сидерат экинларини етиштириш, уларнинг тупроқ унумдорлиги ва ғўза ҳосилдорлигига таъсири (Самарқанд вилояти мисолида)”, 06.01.01 – Умумий деҳқончилик. Пахтачилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.DSc/Qx122.
Илмий раҳбар: Орипов Раззоқ, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Ўразматов Назиржон, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Ибрагимов Одилжон Олимжонович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Намозов Фазлиддин Бахромович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Самарқанд вилоятининг ўтлоқи-бўз тупроқлари шароитида сидерат экинларни ёзги ва кузги экиш муддатлари ҳамда туп сони қалинлигини аниқлаш, уларнинг тупроқ унумдорлиги ва ғўза ҳосилдорлигига таъсирини илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор ер ва қуёш энергиясидан самарали фойдаланиш мақсадида ёзги ва кузги муддатларда сидерат экинлар парваришланиб, юқори ва сифатли ҳосил етиштириш ҳамда ЕФК ва Кфар ошиши илмий жиҳатдан асосланган;
сидерат экинларни ёз ва кузда экишнинг мақбул муддатлари ҳамда меъёрлари ишлаб чиқилган;
ёзги ва кузги сидератлар экишнинг турли муддатлари ва туп сон қалинлигига боғлиқ ҳолда ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлиги аниқланган;
ёзги ва кузги қулай муддат, меъёрларда экилиб парваришланган сидератлар таъсирида тупроқ унумдорлигининг барқарор сақланиши ҳамда нисбатан ортиб бориши исботланган;
ўтлоқи-бўз тупроқ шароитида кузги сидерацияга нисбатан ёзги сидерациянинг устунлиги, тупроқнинг хосса-хусусиятларига таъсири юқорилиги илмий асосланган;
ғўзанинг ўсиши, ривожланиши, ҳосилдорлигига ёзги ва кузги сидерациянинг таъсири ўзаро қиёсий таҳлил қилинган ҳамда сидерат сифатида рапс ва арпанинг таъсири бошқа экинларга нисбатан юқорилиги аниқланган;
ғўзадан юқори ва сифатли ҳосил олишда ёзги ва кузги муддатларда сидератларни қўллашнинг иқтисодий самарадорлиги юқори бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сидерат экинлари етиштириш, уларнинг тупроқ унумдорлиги ва ғўза ҳосилдорлигига таъсирини аниқлаш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида: 
“Қисқа навбатли ғўза-ғалла алмашлаб экишда сидерациядан фойдаланишга оид тавсиялар” ишлаб чиқилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 02/041-3353-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома қишлоқ хўжалиги соҳасида, жумладан фермер хўжаликларида ва илмий муассасаларда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
горох, нўхат, рапс ва арпадан сидерат сифатида фойдаланишда уларни қисқа навбатли ғўза-ғалла алмашлаб экишда ёзда (10 июль) ғалладан бўшаган майдонларда етиштириш агротехнологияси Самарқанд вилояти ўтлоқи-бўз тупроқ шароитида 11 гектар майдонда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 02/041-3353-сон маълумотномаси). Натижада, ёзда (10 июль) экилган рапсдан 45,58 т/га, нўхатдан 14,35 т/га, горохдан 13,47 т/га, арпадан 36,42 т/га яшил биомасса етиштирилган. Уларнинг гуллаш-мева тугиш фазасида ҳосил бўлган яшил биомассани сидерат сифатида кузда ҳайдаб юбориш орқали тупроқнинг хусусиятлари яхшиланган;
горох, нўхат, рапс ва арпадан сидерат сифатида фойдаланишда уларни қисқа навбатли алмашлаб экишда кузда (10 октябрь) ғўзадан бўшаган майдонларда етиштириш агротехнологияси Самарқанд вилояти ўтлоқи-бўз тупроқ шароитида 10,7 гектар майдонда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 02/041-3353-сон маълумотномаси). Натижада, кузда (10 октябрь) экилган рапсдан 18,41 т/га, нўхатдан 6,32 т/га, горохдан 6,17 т/га, арпадан 13,72 т/га яшил биомасса етиштирилган. Натижада, уларнинг гуллаш-мева тугиш фазасида ҳосил бўлган яшил биомассани сидерат сифатида баҳорда ҳайдаб юбориш орқали тупроқнинг хусусиятлари яхшиланган;
Самарқанд вилояти шароитида қисқа навбатли ғўза-ғалла навбатлаб экишда ёзда ғалладан бўшаган майдонларда (10 июль) сидерат экинларидан горох ва нўхатни гектарига 900 минг, рапсни 2,5 млн. ва арпани 3,5 млн.дона ҳисобидан экиш ва парваришлаш технологияси 21,5 гектар майдонда, кузда ғўзадан бўшаган майдонларда (10 октябрь) эса шу туп қалинликлари 13,6 гектар, жами 35,1 гектар майдонда синалган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 02/041-3353-сон маълумотномаси). Натижада, сидерат экинлари етиштириш орқали тупроқнинг 15-40 т/га миқдордаги органик ўғит (кўкат ўғит) билан бойиши, тупроқ унумдорлиги, донадорлиги ошиши кузатилиб, тупроқнинг ҳажм массаси 0-20 ва 20-40 см қатламларда мос равишда ўртача 0,07 ва 0,06 г/см3; 0,10 ва 0,09 г/см3 га камайиши таъминланган;
қисқа навбатли ғўза-ғалла алмашлаб экишда ёзда (10 июль) ғалладан бўшаган 15,4 гектар ва кузда (10 октябрь) ғўзадан бўшаган 9,3 гектар майдонларда сидерат экинлари экиш ва етиштириш агротехнологияси, жами 24,7 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 02/041-3353-сон маълумотномаси). Натижада, ғўзанинг ўсиши, мақбул ривожланиши, илдиз тизимининг яхши шаклланиши, ҳосил тўплаши яхшиланиб, ғўзадан назорат-сидератсиз вариантга (31,6-34,5 ц/га) нисбатан ёзда 5,3-7,1 ц/га, кузда 3,4-4,6 ц/га қўшимча ҳосил олишга эришилган.