Санақулов Сўхроб Формонқуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитининг кузги буғдой ва ғўза экинларига таъсири», 06.01.04–Агрокимё (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/Qx336.
Илмий раҳбар: Ниязалиев Бегали Ирисолиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Сатторов Джурақул Саттарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор, академик; Сулаймонов Иномжон Жамолиддинович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд ветеринария медицинаси институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: типик бўз тупроқлар шароитида карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитини кузги буғдой ва ғўза экинларига таъсирини аниқлаш орқали мазкур ўғитни қўллашнинг мақбул муддатларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Тошкент вилоятининг эскидан суғориладиган типик бўз тупроқлари шароитида карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитини қўллаш муддатларининг кузги буғдой ва ғўзадаги самарадорлиги асосланган;
карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитининг фосфор ва калий фонида тупроқдаги нитрат шаклидаги азот, ҳаракатчан фосфор ва алмашинувчи калий динамикасига таъсири аниқланган;
карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитининг қўллаш муддатларига боғлиқ ҳолда кузги буғдой ва ғўза қисмлари таркибидаги умумий азот, фосфор ва калий миқдорларининг ўзгаришига таъсири аниқланган;
кузги буғдойнинг дон ва сомон ҳосилига ҳамда ғўзани пахта ҳосили ва толасининг технологик сифат кўрсаткичларига карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитининг таъсири аниқланган;
карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитини кузги буғдой ва ғўзада қўллашнинг мақбул муддатлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитининг кузги буғдой ва ғўза экинларига таъсири бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Кузги буғдой ва ғўзада янги турдаги карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитини қўллаш бўйича тавсиялар» тасдиқланган ва қишлоқ хўжалиги амалиётида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 6 августдаги 02/021-1596-сон маълумотномаси). Натижада ушбу тавсия республиканинг кузги буғдой ва пахта етиштирувчи фермер хўжаликларида суюқ ҳолатдаги азотли ўғитлардан самарали фойдаланишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
янги турдаги карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитини типик бўз тупроқ шароитида кузги буғдойда N-200, P2O5-140 ва K2O-100 кг фонида мақбул қўллаш муддатлари Тошкент вилояти Қибрай туманидаги ПСУЕАИТИ тажриба участкасининг 1 га майдонига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 6 августдаги 02/021-1596-сон маълумотномаси). Натижада кузги буғдойнинг «Крошка» навида карбамид-аммиакли селитра (КАС) ни P2O5-140 ва K2O-100 кг фонида
N-200 кг /га меъёрини 80 кг/га миқдорда тўла тупланишда ва 120 кг/га найчалашда қўлланилганда 46,0 ц/га дон ҳосили етиштирилиб, кузги буғдойнинг ўсиши, ривожланиши, озиқа моддаларини ўзлаштириши, дон ҳосилдорлигига таъсири ижобий томонга ўзгаришига эришилган;
янги турдаги карбамид-аммиакли селитра (КАС) ўғитини кузги буғдой ва ғўзада қўллашнинг такомиллаштирилган агротехнологиялари Тошкент вилоятининг Қибрай, Бўка ва Навоий вилоятининг Навбаҳор туманларида жами 123 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 6 августдаги 02/021-1596-сон маълумотномаси). Натижада тупроқнинг азот режими яхшиланган, азотдан фойдаланиш коэффициенти 47,6% ни ташкил қилган ҳолда, кузги буғдойни ўсиб ривожланиши учун мақбул озиқланиш шароити яратилган, кузги буғдой донидан 8–10 ц/га, ғўзадан 3–4 ц/га қўшимча пахта ҳосили етиштиришга эришилган.
