Усмонов Турғун Тилаковичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сизот сувлари турли чуқурликда жойлашган тупроқларда кузги буғдой учун ўғит қўллаш тизимини ишлаб чиқиш», 06.01.04–Агрокимё (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Qx160.
Илмий раҳбар: Сатторов Журақул Сатторович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Санақулов Акмал Лапасович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент; Мирзаев Лутфулло Арибжанович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Қашқадарё филиали.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сизот сувлари турли чуқурликда бўлган суғориладиган  чўл  ўтлоқи ва ўтлоқи тупроқларнинг механик, сув-физик,  агрокимёвий  хоссаларига,  кузги буғдойнинг ўсиши, ривожланиши, ҳосил структураси ва доннинг сифат белгиларига минерал ўғит меъёри ва муддатларининг таъсирини аниқлаш, кузги буғдойнинг юқори ва сифатли ҳосил шакллантиришига асос бўладиган мақбул ўғит қўллаш тизимини ишлаб чиқиш ва жорий этишдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
суғориладиган чўл ўтлоқи ва ўтлоқи тупроқларнинг агрокимёвий хоссалари, кузги буғдой донининг кимёвий таркибига ўғит меъёрларининг таъсири аниқланган;
кузги буғдойнинг «Краснодарская-99» навининг потенциал имкониятларидан тўлиқ фойдаланишда  ўғитларга талабчанлиги аниқланган;
ўғитларни табақалаб қўллаш натижасида кузги буғдойнинг ўсиши ва ривожланиши яхшиланганлиги ҳамда озиқ моддалари кўп тўпланганлиги аниқланган;
кузги буғдой дони, уни ва нонининг сифат кўрсаткичларига ўғит меъёрлари ва муддатларнинг таъсири аниқланган;
минерал ўғитларни мақбул меъёр ва муддатларда қўллаш натижасида дон ҳосилдорлиги ошиб, ўғитлар самарадорлиги ортганлиги исботланган;
сизот суви чуқурлигини ҳисобга олиб, суғориладиган чўл ўтлоқи ва ўтлоқи тупроқлар шароитида кузги буғдойнинг «Краснодарская-99» нави учун мақбул минерал ўғит қўллаш тизими ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сизот сувлари турли чуқурликда жойлашган тупроқларда кузги буғдой учун ўғит қўллаш тизимини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
суғориладиган чўл ўтлоқи тупроқлар учун N250P150K100 кг/га ва ўтлоқи тупроқлар учун N250P150K50 кг/га мақбул ўғит қўллаш меъёрлари Бухоро вилояти Жондор тумани Мустақиллик, Сомончуқ, Алели, Охших ҚФЙлари ҳудудидаги фермер хўжаликларининг суғориладиган чўл ўтлоқи тупроқларида 358,4 гектарга, суғориладиган ўтлоқи тупроқларида 120,7 гектарга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 10 июлдаги 02/025-1073-сон маълумотномаси). Натижада кузги буғдойнинг «Краснодарская-99» навидан суғориладиган чўл ўтлоқи тупроқларда ўртача 7,6 ц/га, суғориладиган ўтлоқи тупроқларда ўртача 9,0 ц/га қўшимча дон ҳосили олишга эришилган;
кузги буғдой ҳосили ва дон сифатини оширишга қаратилган мақбул ўғит қўллаш миқдорлари ва муддатлари (азотли ўғит йиллик меъёрининг 20 фоизи экиш даврида, 30 фоизи  тупланиш даврида ва 40 фоизи найчалаш даврида ва 10 фоизи сут-мум пишиш даврида, фосфорли ва калийли ўғитлар йиллик меъёрининг 60 фоизи экиш даврида, 40 фоизи тупланиш даврида қўллаш) тавсия этилган ва суғориладиган чўл ўтлоқи тупроқларда 358,4 гектарга, суғориладиган ўтлоқи тупроқларда 120,7 гектарга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 10 июлдаги 02/025-1073-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликлари тупроқларининг агрокимёвий хусусиятлари ҳамда кузги буғдойнинг ўсиб-ривожланиши яхшиланишига, қўлланилган ўғитларнинг самарадорлиги ошиб, суғориладиган чўл ўтлоқи тупроқларда гектарига 1484 минг сўм (рентабеллик 44,8%) ва ўтлоқи тупроқларда 2014 минг сўм (рентабеллик  66,9%) соф фойда олишга эришилган;
кузги буғдой дони таркибидаги оқсил миқдорини оширишга қаратилган мақбул ўғит қўллаш (N250P150K100 кг/га) меъёрлари ишлаб чиқилган ҳамда Бухоро вилояти Жондор тумани Охших ҚФЙ ҳудудидаги фермер хўжаликларининг суғориладиган чўл ўтлоқи тупроқларида 63,0 гектарга, ўтлоқи тупроқларда 30,5 гектарга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 10 июлдаги 02/025-1073-сон маълумотномаси). Натижада кузги буғдойнинг «Краснодарская-99» навида дон сифат кўрсаткичлари яхшиланган, дон таркибидаги оқсил миқдори суғориладиган чўл ўтлоқи тупроқларда 0,9 фоизга ва  ўтлоқи тупроқларда 0,8 фоизга оширишга эришилган.