Ғофуров Дилшод Умаралиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қисқа навбатлаб экиш тизимидаги ғўза ҳамда такрорий экин мош ва маккажўхорида қўлланиладиган маъдан ўғитлар меъёрларининг самарадорлиги (Тошкент вилоятининг суғориладиган типик бўз тупроқлари мисолида)”, 06.01.04–Агрокимё (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.PhD/Qх161.
Илмий раҳбар: Мирзаев Лутфулло, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Хошимов Фарход Хакимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор, доцент; Иминов Абдували, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Тошкент вилоятининг cуғориладиган типик бўз тупроқлари шароитида кузги буғдой, такрорий (маккажўхори, мош) экинларда қўлланилган минерал ўғитларнинг мақбул меъёрларига боғлиқ ҳолда келгуси йили экиладиган ғўзадан юқори ва сифатли ҳосил олишда мақбул маъдан ўғитларнинг мақбул меъёрларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида кузги буғдойда қўлланиладиган минерал ўғитларнинг мақбул меъёрлари аниқланган;
кузги буғдойдан бўшаган майдонларда такрорий экинлардан (маккажўхори ва мош) юқори ва сифатли ҳосил олишни таъминлаш мақсадида минерал ўғитларнинг мақбул меъёрлари аниқланган;
такрорий маккажўхори ва мошда қўлланилган минерал ўғитларнинг мақбул фонларида келгуси йилда экилган ғўзанинг ўсиши, ривожланиши, қуруқ масса тўплаши, пахта ҳосили ва толанинг технологик сифат кўрсаткичларининг яхшиланиши учун озуқа тартиблари ишлаб чиқилган;
типик бўз тупроқлар шароитида кузги буғдой, такрорий экилган маккажўхори ва мошда ҳамда келгуси йили экиладиган ғўзада қўлланилган минерал ўғит меъёрларининг иқтисодий самарадорлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент вилоятининг суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида ғўза ва унинг мажмуидаги экинларда қўлланилган маъдан ўғит меъёрларининг самарадорлиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
пахтачилик ва ғаллачиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари учун “Ғўза ва кузги буғдойда ўғитларни қўллаш бўйича тавсиялар” ишлаб чиқилган ва Бўка туманида 331 гектар, ПСУЕАИТИнинг марказий тажриба хўжалигида 10 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 12 августдаги 02/021-1710-сон маълумотномаси). Натижада кузги буғдойдан 10–12 ц/га қўшимча дон ҳосили олишга эришилган;
такрорий экилган маккажўхори ва мош экинларидан юқори дон ҳосили олиш агротадбирлари ишлаб чиқилган ва Бўка туманида маккажўхори 123 гектар, мош 208 гектар, ПСУЕАИТИнинг марказий тажриба хўжалигида мош 5 га, маккажўхори ҳам 5 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 12 августдаги 02/021-1710-сон маълумотномаси). Натижада маккажўхоридан дон ҳосили 5–8 ц/га, пичан ҳосили 80 ц/га, мошдан эса 2–4 ц/га қўшимча дон ҳосили олиниб, рентабеллик даражаси 35–40 фоизни ташкил қилишига эришилган;
такрорий экин маккажўхоридан кейин экилган ғўзани озиқлантиришда мақбул минерал ўғит меъёрлари ишлаб чиқилган ва Бўка туманида 123 гектарга ҳамда ПСУЕАИТИнинг марказий тажриба хўжалигида 5 гектар майдонда амалётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 12 августдаги 02/021-1710-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида ғўза бўйи, ҳосил шохлари, кўсаклар сонининг ортишига ижобий таъсир кўрсатиб, 3–4 ц/га қўшимча пахта ҳосил олишга эришилган;
такрорий мошдан кейин экилган ғўзага минерал ўғитларни қўллаш меъёрлари ишлаб чиқилган ва Бўка туманида 208 гектарга ва ПСУЕАИТИнинг марказий тажриба хўжалигида 5 гектар ер майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 12 августдаги 02/021-1710-сон маълумотномаси). Натижада қўшимча пахта ҳосили 5,4 ц/га ни, рентабеллик даражаси 25–30 фоизни ташкил этган.