Жалилова Нафиса Раззоқовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
     
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бадиий матндаги қон-қариндошлик терминларининг типологик ва структурал-семантик тавсифи» 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Fil779.
Илмий раҳбар: Элтазаров Жўлибой Данабоевич, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSс.27.06.2017.Fil.02.03.
Расмий оппонентлар: Маматов Абдуғофир Эшонқулович, филология фанлари доктори; Йўлдошев Маъруфжон Мухаммаджонович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бадиий матндаги қон-қариндошлик терминларини “оламнинг лисоний манзараси” лингвомайдонидаги концептуал ва лексик-семантик хусусиятларини очиб беришдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бадиий матндаги қон-қариндошлик терминларининг тўрт архисемаси асосида муносабатлари-маънодошлик, маънода мослик, зидлик, шаклан мослик, жинс-турлик, бутун-бўлаклик, даражаланишлик каби интеграл семалар билан гуруҳларга умумлашиши ҳамда семемаларининг архисема ва интеграл семалари маъновий реаллашуви очиб берилган;
қон-қариндошлик терминлари семемалари тўрт семантик майдонга – она уруғини ифодаловчи, ота уруғини ифодаловчи, ўғил ва қизнинг болаларини ифодаловчи, никоҳдан кейин пайдо бўлган терминлар архисемалари бўйича умумлашуви, яхлит бир семантик майдонни ташкил этиши аниқланган ва уларнинг “Оламнинг лисоний манзараси” лингвомайдонидаги мавқеи асосланган;
қон-қариндошлик терминлари семемасининг структурал-грамматик таркиби ва валентлиги аниқланган  ҳамда реаллашган терминлардаги классемаларнинг ўзаро боғлиқ ва бир-бирини реаллаштирувчи ҳодиса эканлиги асосланган;
қон-қариндошлик терминлари семемасининг дифференциал семаси у қўлланган матндаги муаллиф нутқи, диалогик нутқ, бадиий тасвирдаги ўрни ҳамда бу хусусиятнинг синонимлар, антонимлар, омонимлар воқеланишидаги ўрни аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Бадиий матндаги қон-қариндошлик терминларининг типологик ва структурал-семантик тавсифи бўйича олинган натижалар асосида:
Қон-қариндошлик терминларини моделлаштириш ва маъновий гуруҳларга ажратиб таҳлил қилиш усуллари ОТ-Ф8-062 рақамли “Тил тараққиётининг деривацион қонуниятлари” (2008 – 2011) фундаментал тадқиқот лойиҳасида татбиқ этилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 2 майдаги 89-03-633-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларини жорий қилиш қон-қариндошлик терминларининг бадиий асар тилидаги категориал ва нокатегориал белгиларини аниқлашга ҳамда ўзбек тили ҳамда туркий тиллар тарихида деривация йўли билан ясалган  баъзи қон-қариндошлик атамаларининг этимологиясини аниқлаштиришга олиб келган;
қон-қариндошлик терминларининг бадиий асар тилида қўлланилиши ўзига хос томонлари, уларнинг шаклий-мазмуний тузилишидаги типологик, семантик ва структурал-грамматик жиҳатларига алоқадор илмий хулосалар Андижон давлат университетида бажарилган ИТД-1-57 рақамли “Ўзбек тилининг татбиқий йўналишларини амалга оширишнинг дастурини ишлаб чиқариш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳасида қўлланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 2 майдаги 89-03-633-сон маълумотномаси). Натижада мазкур лойиҳа доирасида ўзбек тили қон-қариндошлик терминларининг структур-морфологик, структурал-грамматик ўзгаришларининг социолингвистик ва психолингвистик хусусиятларини таърифлаб беришга эришилган;
ўзбек тили ва туркий тилларнинг лексик қатламлари ва туркий тиллардаги умумий қон-қариндошлик терминлари ҳақидаги материал ва хулосалардан Туркия Республикасидаги Фират университети Гуманитар ва социал фанлар факультетига қарашли Ҳозирги туркий тиллар ва адабиётлар кафедрасидаги таълим жараёнида, хусусан: “ÇTL 311Özbek ve Yeni Uygur Türkçesi I (ўзбек ва янги уйғур тили I)”; “ÇTL312 Özbek ve Yeni Uygur Türkçesi II (ўзбек ва янги уйғур тили II)”; “ÇTL314 Özbek ve Yeni Uygur Edebiyatı (ўзбек ва янги уйғур адабиёти)”; “ÇTL212 Türk Dilinin Sözvarlığı (туркий тилнинг лексикаси)” каби фанларни ўқитишда фойдаланилган (Туркия Республикаси Фират университетининг 2019 йил 29 апрелдаги маълумотномаси). Тадқиқот натижаларини жорий қилиш ўзбек тили, ўзбек адабиёти ва туркий тилнинг лексикологияси фанларини ўқитишни яхшилашга хизмат қилган;
қон-қариндошлик терминлари ва уларнинг ўзбек халқининг оила тузилиши билан боғлиқ этнографик белгиларини ўрганишдаги ўрни ҳақидаги мулоҳазалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “O’zbekiston”  телерадиоканалининг «Бедорлик», “Ижод завқи”, “Адабий жараён”, “Таълим ва тараққиёт” эшиттиришлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «O‘’zbekiston»  ДУКнинг 2019 йил, 22 апрелдаги O’z/r-1-72-сон маълумотномаси). Натижада радиоэшиттиришларнинг илмий-оммабоплиги таъминланган ва янги манбалар билан бойиган;
тадқиқот натижалари асосида яратилган “Ўзбек тилидаги қон-қариндошлик терминларининг қисқача изоҳли луғати” яратилган (978-9943-5410-3). Бу тил таълимида қон-қариндошлик терминларини артофлича ўрганишга хизмат қилган.