Мусаев Абдукарим Сулаймановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Рус тили изоҳли луғатларида феъл фразеологизмларнинг грамматик ишланмаси», 10.00.04–Европа, Америка ва Австралия ҳалқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Fil303.
Илмий раҳбар: Пардаев Абдуназар Саидович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жиззах давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети, DSc 27.06.2017.FIL.21.01.
Расмий оппонентлар: Жусупов Маханбет, филология фанлари доктори, профессор; Исламджанова Хафиза, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: феъл фразеологизмларнинг тузилиши, семантикаси ва грамматик хусусиятларини объектив акс эттириш бўйича ҳозирги рус тилининг изоҳли луғатларида феъл фразеологизмларни грамматик ифодалашнинг оптимал тизимини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
феъл фразеологизмларнинг морфологик тузилишидаги муҳим дифференциал белгилари, такрорланувчанлиги, семантик яхлитлиги, эксплицит ички шакли, вариативлиги, эркин сўз бирикмаларига нисбатан парадигматик дефективлиги,  экспрессивлиги,   стилистик хилма-хиллиги каби турлари аниқланган;
рус тили изоҳли луғатларида феъл фразеологизмларни тақдимотига комплекс ёндашувнинг – луғатда феъл фразеологизмни жойлаштириш, вид корреляциясини, феъл бошқарувини акс эттириш зарурлиги асосланган;
рус тили изоҳли луғатларида феъл фразеологизмларни базавий феълнинг препозиция ёки постпозициясида, таркибий қисмларининг лексикографик тақдимотдаги тартиби уларни объектив ифодалашнинг муҳим омили эканлиги исботланган;
рус тили изоҳли луғатларида феъл фразеологизмларининг лексикографик тақдимотида синонимлари, вариантлари, дефективлиги, стилистик ноаниқ ҳолатларда  белги-тавсиф, ноаниқ ички шаклли фразеологизмларда – этимологик тавсифли маълумотлар бериш зарурлиги далилланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Рус тили изоҳли луғатларида феъл фразеологизмларнинг грамматик ишланмаси тадқиқи бўйича олинган натижалар асосида:
феъл фразеологизмлардаги такрорланиш, семантик бутунлик, эксплицит ички шакл, экспрессивлик, идиоматиклик, вариативлик, дефективлик ва стилистик хилма-хилликнинг мавжудлиги каби натижалардан Алишер Навоий номидаги Давлат адабиёт музейида Давлат илмий-техника дастури доирасида бажарилган Ф1-ФА-055746 рақамли “Марказий Осиё халқлари қўлёзма ёдгорликларини тадқиқ этиш, Ўзбекистон шоир ва ёзувчилари архивини илмий тавсифи ва нашр қилиш” мавзусидаги лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 12 апрелдаги 89-03-1402-сон маълумотномаси). Натижада фразеологизмларнинг такрорланиш, семантик бутунлик, эксплицит ички шакл, экспрессивлик, идиоматиклик, вариативлик, дефективлик ва стилистик хилма-хилликнинг мавжудлигига оид хулосалар назарий муаммоларнинг ечими сифатида хизмат қилган;
ҳозирги рус тили изоҳли луғатларида фразеологизмларнинг, хусусан феъл фразеологизмларнинг тақдимоти бўйича олинган хулосалардан Рус маданият маркази Жиззах вилоят бўлими томонидан ташкиллаштирилган Рус тили Ҳафталигида “Изоҳли луғатлар жамият ҳаётида” илмий семинарни ўтказишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Рус маданият маркази Жиззах вилоят бўлимининг 2019 йил 30 июндаги 14-сон маълумотномаси). Натижада фразеологизмларнинг, хусусан феъл фразеологизмларнинг грамматик ўзига хослиги, феъл фразеологизмлардаги вариатив ва стилистик хилма-хилликнинг мавжудлиги, уларнинг лексикографик тақдимоти бўйича хулосалари ҳафталик мобайнида қатнашчиларнинг фразеология, лексикология ва лексикографияга оид илмий билимларининг ошишига хизмат қилган;
ҳозирги рус тилидаги феъл фразеологизмларнинг грамматик хоссалари ва хилма-хиллигига оид материаллардан МУЗ 2015–0725140051 рақамли “Бошланғич синф ўқувчиларининг нутқини бойитишда инглизча, русча, ўзбекча фраземалар луғатини яратиш ва амалиётга татбиқ этиш” мавзусида олиб борилган “Ёш олимлар” амалий лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 5 апрелдаги 89-03-1331-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқ этилган феъл фразеологизмларнинг ўзига хос такрорланиш, семантик бутунлик, эксплицит ички шакл, экспрессивлик, идиоматиклик, стилистик хилма-хилликнинг, вариативлигини, грамматик дефективлигини изохли лугатларда акс эттириш буйича хулосалар бошланғич синфларга мўлжалланган фраземалар луғатини яратишда асос бўлган;
рус тилининг изоҳли луғатларида феъл фразеологизмлари тақдимотини оптималлаштириш чораларига доир хулосалардан Жиззах вилояти телерадиокомпания-сининг эфирга узатилган “Гость в студии” туркум радиоэшиттиришларида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг Жиззах вилояти телерадиокомпания-сининг 2018 йил 13 апрелдаги 01-09/281-сон маълумотномаси). Диссертацияда тадқиқ этилган феъл фразеологизмларнинг ўзига хос хусусиятларининг изоҳли луғатлардаги тақдимоти ва грамматик ишланмаси бўйича хулосалар ҳамда рус тили фразеологик бирликларнинг ўзбекча таржималари борасида билдирилган мулоҳазалар суҳбат давомида асосий манба бўлиб хизмат қилган.