Asqarova Shaxnoza Kamolidinovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
 

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Ingliz va o‘zbek tillarida takrorning lingvistik xususiyatlari», 10.00.06–Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.4.PhD/Fil374.
Ilmiy rahbar: Qulmamatov Do‘smamat Sattarovich, filologiya fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti, O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti, O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc 27.06.2017.Fil.21.01.
Rasmiy opponentlar: Siddiqova Iroda Abduzuhurovna, filologiya fanlari doktori; Nasrullaeva Nafisa Zafarovna, filologiya fanlari doktori.
Etakchi tashkilot: Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: ingliz va o‘zbek tillarida takrorning lingvistik xususiyatlarini chog‘ishtirib o‘rganish orqali emotsional-ekspressiv, axborotni yo‘naltiruvchi va matn yaratuvchi xususiyatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: ingliz va o‘zbek tillarining turli sathlarida takrorning ifodalanish mohiyatiga bag‘ishlangan tadqiqiqotchilarning ilmiy-nazariy qarashlari orqali uning ikki xalq milliy mentalitetiga xos ekstralingvistik, milliy-madaniy xususiyatlarini yozma nutqda aks etishi isbotlangan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy asarlar va ularning tarjimalari matnidagi takrorning struktur, semantik, stilistik xususiyatlari hamda estetik, matn yaratuvchi, axborotni yo‘naltiruvchi vazifalari dalillangan;
chog‘ishtirilayotgan tillar badiiy asar matnlari va ularning tarjimalarida takrorning emotsional-ekspressiv funksiyalarini tasniflash, ma’no kuchaytirish, lisoniy tejamkorlikni amalga oshirishdagi roli isbotlangan;
ingliz va o‘zbek tillarida takrorni ifodalovchi til birliklarining she’riy tarjima matnlarida aks etishi chog‘ishtirilgan, ularning  o‘xshash, ya’ni har ikki tilda alliteratsiya, anafora, antisipatsiya, assonans, parallelizm, pleonazm, reduplikatsiya, tavtologiya kabi turlari mavjudligi dalillangan;
epizauxis, conduplicatio, diacope kabi terminlarning o‘zbek tilida muqobili uchramasa-da, o‘zbekcha she’r va matnlarda ularning muayyan belgilari mavjudligi chog‘ishtirma tahlillar orqali aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Takrorning ingliz va o‘zbek tillaridagi lingvistik xususiyatlarini chog‘ishtirish orqali olingan natijalar asosida:
o‘zbek tilidagi takrorning mumtoz va zamonaviy adabiyot namunalarida aks etishi bo‘yicha olingan ilmiy-nazariy xulosalardan F1-FA-0-55746 «Markaziy Osiyo xalqlari adabiy qo‘lyozma yodgorliklarini tadqiq etish. O‘zbekiston shoir va yozuvchilari arxivini to‘plash va ularni ilmiy tavsiflab nashrga tayyorlash» nomli fundamental loyihasida foydalanildi (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining 2018 yil 16 fevraldagi 313, 12-son ma’lumotnomasi). Natijada tadqiqotdan o‘rin olgan materiallar loyiha doirasida nashr etilgan «To‘tinoma» va «Qush tili» tipidagi asarlarning qiyosiy-tipologik va tekstologik tadqiqi» nomli monografiyalarda Navoiy asarlarida qo‘llanilgan takror bo‘yicha ma’lumotlar berishda asos bo‘lgan;
so‘z, so‘z birikmasi va gap takrorlari bo‘yicha olingan natijalardan OT-A1-53 «Tarjima nazariyasi va amaliyoti fakul`teti talabalari uchun «Translation in Use» darsligini yaratish va nashr qilish» mavzusidagi amaliy loyihada keng foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fan va texnologiyalar agentligining 2017 yil 4 dekabrdagi FTA-0211/1234-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi magistratura mutaxassisligi bo‘yicha ingliz tilida darslik va lingvistik lug‘at yaratish imkonini bergan;
takrorning stilistik xususiyatlariga bag‘ishlangan xulosalardan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi «O`zbekiston» teleradiokanali DUK «Madaniy-ma’rifiy va badiiy eshittirishlar» muharririyati tomonidan tayyorlangan «Bedorlik» radioeshittirishining qator sonlarini tayyorlashda foydalanildi (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi «O`zbekiston» teleradiokanali DUKning 27 noyabr` 2017 yildagi O`z/2-1-119-son ma’lumotnomasi). Natijada ushbu radioeshittirish ingliz va o‘zbek tilidagi tadqiqotlarning bugungi holati, zamonaviy tilshunoslikning yutuqlari hamda takrorning turli funksiyalari haqida ma’lumot berishda, radiotinglovchilarni har ikki tildagi takrorga oid yangi ma’lumotlar bilan tanishtirishda muhim manba bo‘lib xizmat qilgan.