Халимова Фируза Рустамовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Поэтик матннинг лингвофонетик хусусиятлари ва таржиманинг прагматик муаммолари”, 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирмa тилшунослик ва таржимaшунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Fil279.
Илмий раҳбар: Сафаров Шахриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Дадабоев Ҳамидулла Арипович, филология фанлари доктори, профессор; Эргашева Гули Исмоил қизи, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: поэтик матн лингвофонетик тузилишини қиёсий таҳлил қилиш орқали фоник хусусиятларнинг прагматик мазмунга таъсирини аниқлаш ҳамда ушбу мазмунни таржимада қайта яратиш усулларини ёритиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
поэтик матнларда оҳанг ва мазмун мутаносиблигини белгиловчи ҳодисаларнинг лингвофонетик хусусиятини белгилашининг фоносемантик ва фоностилистик усуллари ишлаб чиқилган;
лингвофонетик воситаларнинг ўзбек ва инглиз тили шеъриятидаги прагматик хусусиятлари таҳлили асосида юмшоқ, нейтрал, қаттиқ ва агрессив товушларнинг салбий, ижобий ва контраст эмоция ифодалашдаги ўрни аниқланган;
эстетик ахборотнинг махсус лисоний воситалар фаоллашувида поэтик матн мазмунига устқурма сифатида шаклланиши исботланган;
муаллифнинг воқеликка субъектив муносабатини ифодаловчи ритм, товуш, интонация кабилар поэтик матнга эмоционал мазмунни сингдириши далилланган;
шеърий таржима адекватлилигини белгилашда эмоционал мазмуннинг устунлиги ва матннинг умумий образи лисоний-тафаккур фаолиятининг асосий когнитив бирлиги эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Поэтик матннинг лингвофонетик хусусиятлари ва таржиманинг прагматик муаммоларини тадқиқ этиш асосида:
бадиий матнда мавжуд фонетик, фоносинтактик, фонографик ва фоносемантик алоқалар матннинг лингвофонетик хусусиятини белгилаши, ушбу хусусиятлар поэтик асарнинг мазмуний қийматига таъсир этиши бўйича олинган хулосалар ОТ–Ф8–062 рақамли «Тил тараққиётининг деривацион қонуниятлари» номли фундаментал тадқиқотлар лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 25 декабрдаги 89-03-4457-сон маълумотномаси). Ушбу фундаментал лойиҳа доирасида поэтик матнларнинг лингвофонетик таҳлили янгича ёндашувга туртки бериб, синтактик, семантик, прагматик жиҳатдан поэтик матнлар деривацияси муаммоларини типологик тадқиқ этиш тамойилларини янада бойитиш учун хизмат қилган;
поэтик матнларда оҳанг ва мазмун мутаносиблигини белгиловчи лингвофонетик ёндашув тадқиқи, лингвофонетик воситаларнинг шеъриятдаги прагматик хусусиятлари ва эмоция турлари, поэтик таржималарнинг таҳлили натижасида фоник воситаларининг мазмун шаклланишидаги роли бўйича олинган натижалардан И-204-4-5 рақамли «Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш» номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 25 декабрдаги 89-03-4457-сон маълумотномаси). Натижада лингвофонетик воситаларининг мазмунини ҳамда аслият ва таржима тили ўртасидаги адекватлик даражасини аниқлаш йўллари “Назарий грамматика ва фонетика”, “Қиёсий тилшунослик”, “Лингвистик таҳлил методлари” каби фанларнинг назарий асосларини бойитишга хизмат қилган;
поэтик матн таркибидаги лингвофонетик воситаларнинг прагматик мазмун ифодалашдаги роли ва шеърият таржимаси жараёнида адекват таржимани амалга ошириш, аслият матни прагматикасини қайта яратиш мақсадида ушбу воситаларни инобатга олиш зарурати, таҳлил ва таржима йўллари билан боғлиқ натижаларидан “5120100-Филология ва тилларни ўқитиш (инглиз тили ва адабиёти)”, “5111400-Хорижий тил ва адабиёти”, “5120200-Таржима назарияси ва амалиёти” бакалавриат таълим йўналишлари ҳамда “5А120201-Қиёсий тилшунослик, лингвистик таржимашунослик” магистратура мутахассиларининг малака талабларига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 25 декабрдаги 89-03-4456-сон маълумотномаси). Натижада “Қиёсий тилшунослик”, “Назарий фонетика”, “Таржима назарияси ва амалиёти”, “Қиёсий таржимашунослик”, “Стилистика ва матн таҳлили”, “Лингвистик таҳлил методлари” каби фанларнинг назарий асосларини бойитишга асос бўлган.