Mustaeva Guldora Salaxiddinovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
 

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Nutq muhitida shakllanuvchi fransuz tili obrazli o‘xshatishlarining semantik-kognitiv mexanizmlari (homme, femme, enfant otlari misolida)”, 10.00.04–Evropa, Amerika va Avstraliya xalqlari tili va adabiyoti (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.3.PhD/Fil240.
Ilmiy rahbar: Safarov Shaxriyor Safarovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat chet tillar instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti, O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti, O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc 27.06.2017.Fil.21.01.
Rasmiy opponentlar: Islamdjanova Xafiza, filologiya fanlari doktori, professor; Jo‘raeva Malohat Muhammadovna, filologiya fanlari doktori, dotsent.
Etakchi tashkilot: O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Homme, femme va enfant tarkibli spontan obrazli o‘xshatishlarning shakllanish qonuniyatlarini semantik va kognitiv aspektlarda aniqlash hamda ularning mazmunini tizimlashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
“spontan obrazli o‘xshatish” tushunchasining til tizimi doirasida namoyon bo‘ladigan va nutq jarayonida faollashadigan nominativ, denotativ hamda kognitiv mohiyati asoslangan;
spontan o‘xshatish strukturasida obraz leksik-semantik va grammatik jihatidan shakllanishi va turli muloqot vaziyatlarida voqelanishining lisoniy-tafakkur asoslari aniqlangan;
homme, femme tarkibli spontan obraz o‘xshatishlarning struktur-semantik modellari va komponentlari o‘rtasidagi kombinator-semantik aloqalarning til tizimiga oid avtosemantik va sinsemantik turlari asoslangan;
o‘xshatish obrazi o‘rnida homme, femme leksemalarining faollashuvida yuzaga keladigan qo‘shimcha semalar hamda mazkur birliklarning tanlab olinishiga imkon beradigan lug‘at birliklari ma’no bo‘laklari va ularning tarkibiy qismlari vositasida ta’minlanadigan semantik omillar tavsiflangan;
o‘xshatish obrazi o‘rnida qo‘llangan homme, femme leksemalarining semalaridagi obrazlarning turli nutqiy harakatlar zamirida voqelanishi statistik ma’lumotlar asosida dalillangan;
homme, femme va enfant tarkibli spontan obrazli o‘xshatishlar shakllanishida fransuz milliy ongiga xos jarayonlarning inson tafakkuri va tajribasi bilan asoslanadigan kognitiv mexanizm sifatidagi roli isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Fransuz tili spontan obrazli o‘xshatishlar shakllanishining semantik va kognitiv mexanizmlarini ochib berish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
spontan obrazli o‘xshatishlar shakllanishining semantik-kognitiv yo‘nalishlari bilan bog‘liq ilmiy-nazariy xulosalardan OT–F8–062 raqamli “Til taraqqiyotining derivatsion qonuniyatlari” mavzusidagi fundamental tadqiqotlar loyihasida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil 4 sentyabrdagi 89-03-3122 PQ-2789-son ma’lumotnomasi). Natijada milliy obrazni shakllantiruvchi vositalar to‘g‘risidagi bilimlarning lisoniy voqelanishiga oid ma’lumotlardan foydalanish, obrazli o‘xshatishlarning bunday ko‘p qamrovli o‘rganilishi ularning tub mohiyatini batafsil aniqlash, har bir hodisaning tizimda tutgan o‘ziga xos o‘rni va alohida jihatlarini belgilash imkonini bergan;
spontan o‘xshatish obrazi o‘rnida qo‘llangan so‘zlarning ma’no turlari, o‘xshatish komponentlarining o‘zaro semantik aloqalari, semantik oppozisiyaning turlari, qiyoslanayotgan denotatlarning harakatlari, holatlari va belgilari to‘g‘risidagi tasavvurlarni tizimlashtirish bilan bog‘liq natijalardan I-204-4-5 raqamli “Ingliz tili mutaxassislik predmetlaridan axborot-kommunikatsion texnologiyalari asosida virtual resurslar yaratish va o‘quv jarayoniga joriy etish” nomli innovatsion tadqiqotlar loyihasi doirasida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil 4 sentyabrdagi 89–03–3122-son ma’lumotnomasi). Tadqiqot ishidagi tahlil usullaridan foydalanish yangi metodlar sifatida o‘quv lug‘atlari va dasturlari ishlab chiqishga imkon bergan;
homme, femme, enfant tarkibli spontan obrazli o‘xshatishlar qo‘llanishida taqdim etiladigan obrazli axborot mazmuni va ko‘lamining ko‘p va keng ma’noli so‘zlar orqali taqdim etilish xususiyatlari bilan bog‘liq natijalar “5120100 – Filologiya va tillarni o‘qitish (fransuz tili va adabiyoti)”, “5111400 – Xorijiy til va adabiyoti” bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari va “5A120102 – Lingvistika (fransuz tili)” magistratura mutaxassisliklarining malaka talablariga singdirilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil 2 oktyabrdagi 89-03-3525-son ma’lumotnomasi). Natija talabalarning obrazli nutq kompetensiyalarini shakllantirish va rivojlantirish samaradorligini oshirishda xizmat qilgan.