Ерметов Аваз Абдуллаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда ички ишлар органлари фаолияти (1925–1991 йй.)”, 07.00.01–Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.DSc/Tar8.
Илмий маслаҳатчи: Муртазаева Раҳбар Хамидовна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, Қорақалпоқ ижтимоий фанлар илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Тar.01.04.
Расмий оппонентлар: Ражабов Қаҳрамон Кенжаевич, тарих фанлари доктори, профессор; Хаитов Шодмон Ахатович, тарих фанлари доктори; Азизов Нумон Пардаевич, юридик фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент молия институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: собиқ совет даврида Ўзбекистонда ички ишлар (милиция) органларининг ташкил этилиши ва фаолияти тарихини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистонда совет тузумининг ўрнатилиши жараёнида ички ишлар органларининг функционал вазифалари мажбурий равишда пролетариат диктатурасини мустаҳкамлаш, хусусан, асосан ишчи ва деҳқонларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш, хусусий мулкчиликни тугатиш, қулоқлаштириш ва очарчиликка қарши кўтарилган ғалаёнларни тўхтатишга йўналтирилганлиги очиб берилган;
ХХ асрнинг 20–30-йилларидаги сиёсий қатағонликлар даврида милиция органлари ваколат доирасидан ташқарида бўлган “аксилинқилобчи” ёки “сиёсий жиноятчи” деб топилганларни ҳибсга олиш жараёнида ҳам иштирок этиб, охир-оқибат ўзлари ҳам ушбу сиёсатнинг қурбонига айланганлиги исботланган;
Иккинчи жаҳон уруши йилларида республика жиноий қидирув бўлими ходимлари ва Тошкент милиция мактаби тингловчиларининг катта қисми жанг майдонларига юборилган бўлса-да, милиция органлари ёшлар орасида содир этилаётган жиноятларни камайтириш борасида ютуқларга эришиб, турли ҳудудлардан эвакуация қилинган аҳолини жойлаштириш, ҳарбий юкларни талон-тарож қилишнинг олдини олиш, озиқ-овқат ва саноат маҳсулотларини назорат қилиш, болаларнинг қаровсизлигига қарши курашиш каби қўшимча вазифаларни бажарганлиги очиб берилган;
милиция органларининг таркиби асосан ишчи-деҳқон ва камбағаллардан шакллантирилганлиги, ходимларнинг касбий лаёқати паст даражада бўлганлиги ва улар махсус тайёргарликдан ўтмаганлиги, милиция органларидан ҳар йили минглаб ходимларнинг ишдан кетиши, шахсий таркибда малакали кадрларнинг етишмаслиги оқибатида жамиятда оғир ва ўта оғир жиноятларнинг содир этилиши ҳолатларининг мунтазам равишда ортиб борганлиги аниқланган;
ички ишлар идораларига бошқа республикалар ва Ўзбекистондан махсус тайёргарлиги бўлмаган ходимларнинг ишга олиниши, ХХ асрнинг 80-йилларида жиноятнинг янги турлари, хусусан, уюшган жиноятчилик, мансабдор шахслар томонидан катта ҳажмдаги иқтисодий жиноятларнинг содир этилиши ҳолатлари милиция органлари фаолиятига салбий таъсир кўрсатиб, жамиятда мавжуд бўлган ижтимоий муаммоларни янада кескинлашувига сабаб бўлганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
1925–1991 йилларда Ўзбекистон ички ишлар органларининг фаолияти тарихига оид ишлаб чиқилган илмий хулосалар ва таклифлар асосида:
совет даврида Ўзбекистонда ички ишлар органларининг ташкил этилиши, уларнинг таркибий тузилиши ва вазифалари, ўлкадаги ижтимоий-сиёсий жараёнлардаги иштироки, тизимдаги зиддиятли ҳолатлар, уруш йилларида ички ишлар органлари ходимларининг фашизмга қарши курашда кўрсатган матонати ҳақида олинган илмий натижаларидан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги тарихи музейининг “Туркистонда ишчи-деҳқон милициясининг ташкил этилиши ва фаолияти (1917–1924 йиллар)”, “ХХ асрнинг 20-30-йилларида ички ишлар органлари тизимидаги ўзгаришлар”, “Иккинчи жаҳон уруши йилларида ички ишлар органлари” номли бўлимларини қайта шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2017 йил 12 майдаги 2/2110-сон маълумотномаси). Қўлланилган натижалар мазкур даврни фактик материаллар, манбалар ва маълумотлар билан тўлдиришга кўмак бериб, ички ишлар органлари ходимларининг фаолиятини илмий асосда ёритишга хизмат қилган;     
Ўзбекистонда совет ҳокимиятининг ўрнатилиши, давлат қурилиши ва бошқарувига оид илмий натижалардан Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг режаси асосида Ўзбекистон Миллий университетида нашр этилган “Ўзбекистонда давлат ва маҳаллий бошқарув тарихи” номли дарсликда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 1 майдаги 89-03-1613-сон маълумотномаси). Хусусан, дарсликнинг “Туркистонда советлар ҳукмронлигининг ўрнатилиши” ҳамда “Совет ҳукмронлиги даврида Ўзбекистонда давлат қурилиши ва бошқаруви” каби мавзуларни тайёрлаш, уларни бирламчи манбалар асосида бойитиш ва илмий хулосаларни кенгайтиришда қўлланилган;
ХХ асрнинг 30-йилларидаги коллективлаштириш, қулоқлаштириш, “катта қирғин” оқибатлари бўйича янги фактларга асосланган илмий натижалар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейининг 2011 йил 15 июндаги 3/1/-у-сонли буйруғига мувофиқ “1937–1938 йиллардаги сиёсий қатағонлар” номли бўлимини бойитишда фойдаланилган (Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейининг 2018 йил 17 январдаги 6-сон маълумотномаси).  Тадқиқотда ХХ асрнинг 30-йилларида Ўзбекистонда қатағонлик сиёсатининг янги тўлқинининг бошланиши ва бу жараёнларда ички ишлар органларининг иштироки ҳақида келтирилган маълумотларнинг музей экспозициясида намойиш қилиниши совет ҳокимияти йилларида Ўзбекистондаги ижтимоий-сиёсий жараёнлар хусусида янгича тарихий тафаккурни шакллантиришга хизмат қилади;
Совет даврида олиб борилган қатағонлик сиёсати ва унинг оқибатларига доир маълумотлардан Андижон вилояти тарихи ва маданияти давлат музейининг “Андижон вилояти совет ҳокимияти тузуми даврида” ҳамда Наманган вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи экспозицияларининг “1930–1940 йилларда қатағонлик” мавзуларини жиҳозлаш ва шакллантиришда фойдаланилган (Маданият вазирлигининг 2018 йил 19 апрелдаги 01-11-10-2732-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг Андижон ва Наманган вилоятларидаги музей экспозицияларига жорий этилиши совет бошқарув тизимидаги хусусиятлар, хусусан, ички ишлар органларининг фаолияти ва қатағон сиёсатида уларнинг иштирокини салбий оқибатларини тарихий манбалар асосида очиб беришга хизмат қилган;  
ХХ аср 20–80-йилларида Ўзбекистонда олиб борилган ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва маънавий ўзгаришларнинг моҳияти, жумладан коллективлаштириш жараёни, жамиятда юзага келган ижтимоий муаммолар, тартибсизликлар, иккинчи жаҳон уруши йилларида ички ишлар органлари ходимларининг жанг майдонларидаги қаҳрамонликлари, 80-йилларнинг иккинчи ярмида жамиятда танглик ҳолатининг кучайиши, республикада “пахта иши”, “ўзбек иши” каби кампанияларнинг ўтказилиши билан боғлиқ масалалар бўйича олинган илмий натижалар ИФА2012-1-4 рақамли “Ўзбекистоннинг совет давридаги тарихи (1917–1991 йиллар). 2-жилд” мавзусидаги инновацион лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 1 майдаги 89-03-1614-сон маълумотномаси). Бу совет даврида ўтказилган ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий жараёнларни бирламчи манбалар асосида чуқурроқ ёритиб беришга имкон яратган;
ХХ аср 30-йилларининг иккинчи ярмида Ўзбекистонда ўтказилган қатағонлик сиёсати, шунингдек, иккинчи жаҳон уруши йилларида ички ишлар органлари ходимларининг жанг майдонларидаги қаҳрамонликларига оид тадқиқотлар таҳлили бўйича илмий хулосалар Ўзбекистон Миллий телерадиокампанияси “Mahalla” телеканалининг ижтимоий-сиёсий, маданий-маърифий мавзусидаги “Мустақиллик одимлари” кўрсатувининг сценарийсини тузиш ва тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокампанияси “Mahalla” телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2018 йил 4 майдаги 02-02-493-сон маълумотномаси). Кўрсатувда таъқиб ва тазйиққа учраган инсонларнинг тақдирида аянчли из қолдирган тарихий ҳақиқатлар, жанг майдонларидаги қийинчиликлар телетомошабинларга таъсирли етказилиб, бугунги обод ва фаровон ҳаётнинг қадрига етиш, шукроналик туйғусининг мустаҳкамланишига хизмат қилган.