Жуманов Зиядулла Эшмаматовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қон йўқотиш оқибатидаги ўлим ҳолати постмортал даврининг турли муддатларида бош мия нерв ва қон томир структурасининг морфологик хусусиятлари» 14.00.24–Суд тиббиёти (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Tib809.
Илмий раҳбар: Индаминов Сайит, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.27.06. 2017.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Азизова Феруза Хусановна, тиббиёт фанлари доктори; Рузиев Шерзод Ибодуллаевич, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Карағанда тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: оммавий қон йўқотишнинг геморрагик шок билан асоратланган ўлим постмортал даврининг турли муддатларида бош мия нерв ва қон томирлари структураси ўзгаришларида танатогенезни баҳолашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор массив қон йўқотиш ва массив қон йўқотишнинг геморрагик шок билан асоратланиши оқибатидаги ўлимда бош мия ярим шарлари пўстлоғи ва узунчоқ мияда танатогенезнинг намоён бўлиши постмортал давр муддатларида фарқ қилмаслиги асосланган;
постмортал давр давомийлиги ошганда бош мия пўстлоғи ва узунчоқ миядаги деструктив ўзгаришлар нейронлар миқдори ошиши, қон томир компоненти, шунингдек перинейронал ва периваскуляр бўшлиқлар ҳам постмортал давр давомийлиги билан боғлиқ жараёнлар исботланган;
тажрибада массив қон йўқотишдан ўлдирилган каламушларда танатогенезнинг намоён бўлишининг сақланишини акс эттирувчи перинейронал ва периваскуляр бўшлиқларнинг кенгайиши ва постмортал даврнинг давомийлиги билан боғлиқ бош мия, узунчоқ мияда деструктив ўзгаришга учраган нейрон ва қон томирлар сони кўпайиши исботланган;
постмортал даврнинг турли муддатларида танатогенезни баҳолаш мезонлари сифатида бош мия ярим шарлар пўстлоғи ва узунчоқ мияда перинейронал ва периваскуляр бўшлиқлар нисбатидан фойдаланиш тизими такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қон йўқотиш оқибатидаги ўлим ҳолати постмортал даврининг турли муддатларида бош мия нерв ва қон томир структурасининг морфологик хусусиятларини баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар аосида:
«Бош мия нерв ва қон томир структурасини текшириш асосида массив қон йўқотиш танатогенезини аниқлаш услуби» номли услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2019 йил 26 апрелдаги 8н-р/166-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиянома суд тиббиёт амалиётида бош мия нерв ва қон томир структурасини текшириш асосида массив қон йўқотиш танатогенезини баҳолаш самарадорлигини ошириш имконини берган;
«Геморрагик шок танатогенезини баҳолаш учун бош мия нерв ва қон томирлари структурасини суд-гистологик текшириш услуби» номли услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2019 йил 1 майдаги 8н-р/172-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиянома геморрагик шок танатогенезини боҳолашда бош мия асаб ва қон томирлари тузилишини суд-гистологик текшириш услуби асосида геморрагик шокни баҳолаш самарадорлигини ошириш имконини берган;
қон йўқотиш оқибатидаги ўлим ҳолати постмортал даврининг турли муддатларида бош мия нерв ва қон томир структурасининг морфологик хусусиятларини баҳолашнинг илмий натижалари соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Қорақолпоғистон Республикаси ва Қашқадарё вилоятлари суд-тиббий экспертиза марказларининг суд тиббий амалиётига татбиқ қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2019 йил 3 майдаги 8н-з/99-сон маълумотномаси). Олинган илмий натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши бош миянинг нерв ва қон томир структурасини ўрганиш асосида массив қон йўқотиш ва геморрагик шок танатогенезини баҳолаш имкониятини самарадорлигини ошириш имконини берган.