Sangirov Botir Yusupovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
 

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beradigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbek teatrida etnomadaniy an’analar talqini”, 17.00.01–Teatr san’ati (san’atshunoslik fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.1.PhD/San12.
Ilmiy rahbar: Rahmatullaeva Dilfuza Nazrullaevna, san’atshunoslik fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zR FA San’atshunoslik instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: San’atshunoslik instituti, DSs.27.06.2017.San.51.01.
Rasmiy opponentlar: Turdimov Shomirza G‘anievich, filologiya fanlari doktori, professor; Yuldashev Tohir Ismoilovich, san’atshunoslik fanlari nomzodi, dotsent.
Etakchi tashkilot: O‘zbekiston davlat san’at va madaniyat instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: o‘zbek teatr san’atining shakllanishi va rivojida etnomadaniy an’analarning o‘rnini aniqlash hamda o‘zaro ta’sir tamoyillarini belgilashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
mavsumiy, oilaviy-maishiy va diniy marosimlarning tomoshaviy xususiyatlari o‘zbek teatr san’atining shakllanishida muhim omil bo‘lganligi dalillangan;
etnomadaniy qadriyatlar – oilaviy-maishiy marosimlar, fol`klor motivlari, an’anaviy tomosha san’ati yozma dramaturgiya va professional o‘zbek teatrining mubolag‘a, shartlilik, badihago‘ylik, tomoshabin bilan muloqot singari xususiyatlari rivojlanishida etakchi ahamiyat kasb etganligi asoslangan;
sovet davri o‘zbek teatr san’ati tarixining turli bosqichlarida etnomadaniy an’analar “eski” va “yangi” tuzum o‘rtasidagi tafovutni bo‘rttirish, obrazlarning salbiy xususiyatlarini namoyon etish, tarixiy shaxs xarakteri va davr muhitini talqin etishdagina foydalanilganligi ochib berilgan;
mustaqillik davri o‘zbek teatrida etnomadaniy qadriyatlar talqini fol`klor-etnografik tomosha uslubining shakllanishi, syujet yaratish, personaj tasviri va tili, voqealar echimi, shartli-majoziy ifoda vositalarining qo‘llanilishiga asos bo‘lganligi aniqlangan;
yangi davr sahna san’atida etnomadaniy an’analar talqini spektakllarning badiiy saviyasi, g‘oyaviy ta’sirchanligi, falsafiy-estetik mohiyatining chuqurlashishi, teatr san’ati ma’rifiy-ijtimoiy vazifalari, ma’naviy-tarbiyaviy ahamiyatining kuchayishiga sabab bo‘lganligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbek teatrida etnomadaniy an’analar talqini bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida;
mavsumiy, oilaviy-maishiy va diniy marosimlarning tomoshaviy, axloqiy-tarbiyaviy xususiyatlari o‘zbek teatr san’atining shakllanishida muhim ahamiyat kasb etganligi, sovet davri o‘zbek teatr san’ati tarixining turli bosqichlarida etnomadaniy an’analar “eski” va “yangi” tuzum o‘rtasidagi tafovutni bo‘rttirish, obrazlarning salbiy xususiyatlarini namoyon etish, tarixiy shaxs xarakteri va davr muhitini talqin etishdagina foydalanilganligi asoslangan ilmiy xulosalardan O‘zR FA San’atshunoslik institutining PZ-2012-0928458 raqamli “Globallashuv davri teatr san’atida milliy qadriyatlar va madaniyatlar muloqoti” mavzuidagi amaliy loyihasi tadqiqotida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining 2019 yil 26 iyundagi 3/1255-1781-son ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy natijalardan foydalanish o‘zbek teatr san’atida etnomadaniy an’analar talqini tarixini o‘rganishga asos bo‘lib xizmat qilgan;
Professional o‘zbek teatrining mubolag‘a, shartlilik, badihago‘ylik, tomoshabin bilan muloqot singari xususiyatlari rivojlanishida etnomadaniy qadriyatlarning asos bo‘lganligini dallilovchi xulosalar “O‘zbek an’anaviy qiziqchilik san’ati” o‘quv qo‘llanmasi orqali Respublika ixtisoslashtirilgan estrada va sirk maktabi o‘quv jarayoniga tatbiq etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining 2019 yil 27 iyundagi 01-12-14-3169-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘quvchilar o‘zbek teatri taraqqiyotida etnomadaniy qadriyatlarning ahamiyatiga oid muhim ma’lumotlarga ega bo‘lishgan;
yangi davr sahna san’atida fol`klor-etnografik elementlarga katta e’tibor qaratilganining spektakllar badiiy saviyasi, g‘oyaviy ta’sirchanligi oshishiga, falsafiy-estetik mohiyatining teranlashishi va teatr san’atining ma’rifiy-ijtimoiy xususiyatlari dolzarblashishiga olib kelganligiga oid xulosalardan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “Madaniyat va ma’rifat” davlat unitar korxonasining “Prem`eradan so‘ng”  ko‘rsatuvining qator sonlari ssenariylarini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “Madaniyat va ma’rifat” DUKning 2018 yil 15 maydagi 01-16/283-son ma’lumotnomasi). Ko‘rsatuvlardagi ilmiy-ijodiy materiallar tomoshabinlarning badiiy saviyasini yuksaltirishda, obrazli tasavvurlarini kengaytirishda hamda yoshlarda vatanparvarlik, milliy iftixor xususiyatlarini shakllantirishda muhim manba bo‘lib xizmat qilgan;
etnomadaniy qadriyatlar talqini fol`klor-etnografik tomosha uslubining shakllanishi, syujet yaratish, personaj tasviri va tili, voqealar echimi, shartli-majoziy ifoda vositalarining qo‘llanilishi spektakllar badiiy saviyasi, g‘oyaviy ta’sirchanligi, falsafiy-estetik mohiyatining chuqurlashishi, teatr san’ati ma’rifiy-ijtimoiy vazifalari, ma’naviy-tarbiyaviy ahamiyatining kuchayishiga sabab bo‘lganligi yuzasidan berilgan xulosalardan O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi tomonidan tashkil etilgan “Debyut” yosh rejissyorlar Respublika ko‘rik-festivali va festival doirasida o‘tkazilgan yosh teatr rassomlari ko‘rgazmasining konsepsiyasini ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining 2018 yil 6 dekabrdagi 01-11-05-8434-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi etnomadaniy qadriyatlardan umuminsoniy asosda foydalanish, badiiy saviyasi yuksak sahna asarlarini saralash, tomoshabinlarning ma’naviy olamini va estetik didini o‘stirish imkonini bergan.