Sayt test rejimida ishlamoqda

Юлдашева Нигора Хуснуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тритерпен гликозидлар, флавоноидлар ва модификацияланган экдистероидларнинг тажрибавий қандли диабетда самарадорлик таъсирини фармакологик баҳолаш», 14.00.17–Фармакология ва клиник фармакология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Tib433.
Илмий раҳбар: Сыров Владимир Николаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: акад. С.Ю. Юнусов номидаги Ўсимлик моддалари кимёси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.27.06.2017.Tib.30.02 рақамли Илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш
Расмий оппонентлар: Даминова Лола Турғунпўлатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Нажмиддинова Дилором Қамариддиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тритерпен гликозидлар, флавоноидлар, модификацияланган экдистероидларга тегишли бўлган бирикмаларнинг гипогликемик xусусиятларини аниқлаш ва уларни диабетга қарши фойдаланишдаги самарадорлигини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Zygophyllum oxianumдан олинган тритерпен гликозидларнинг жамланма препаратлари, Thermopsis alterniflora, Pseudosophora alopecuroides, Ammothamnus lehmaniiдан олинган  таркибида флавоноидларни сақловчи жамланма препаратларнинг соғлом ҳайвонлар ва турли гипергликемик ҳолатдаги, шунингдек, аллоксан диабети шароитидаги ҳайвонларда намоён бўлувчи яққол гипогликемик таъсирга эга эканлиги исботланган;
илк бор маълум бир гипогликемик фаолликка эга бўлган экдистероид молекулаларининг кимёвий жиҳатдан ўзгартириш ёки уларнинг Helianthus tuberosusдан олинган биологик фаол моддалари билан бирлаштириш йўли орқали янада сезиларли гипогликемик таъсирга эга бўлган бирикмалар ва жамланма препаратларни қўлга киритиш мумкинлиги аниқланган;
тадқиқ қилинган воситалар ичида, аллоксан диабетида қон таркибидаги қанд миқдорини камайтириш қобилияти бўйича энг фаоллари – маълум манинил дори воситасига нисбатан афзалликларга эга (улар узоқ муддатли қўллашда, шунингдек, юқори кўрсаткичлардаги гипергликемияда ўз таъсирини сақлайдилар), кўп ҳолларда метформиндан қолишмайдилар ва ўсимлик дори воситалари (жамланмалари) – арфазетин ва глюкейрга нисбатан анча устунликка эга эканлиги исботланган;
тритерпен гликозидлар, флавоноидлар ва экдистероидларни (кўпроқ даражада) ўз ичига олган фитопрепаратларнинг гипогликемик таъсир меxанизмида аллоксаннинг ошқозон ости безининг морфо-функционал ҳолатига токсик таъсирларининг бартараф этилиши, инсулин таъсирини потенциялаш (кучайтириш) ва тўқималар томонидан глюкоза сўрилишини кўпайтирилиши аҳамиятга эга эканлиги аниқланган;
илк бор тритерпен гликозидлари, флавоноидлар ва экдистероидларни ўз ичига олган фитопрепаратлар яллиғланишга қарши таъсирга эга эканлиги аниқланиб (экдистероидлар яллиғланишнинг экссудатив фазасига тўсқинлик қилади), шу билан бирга кейинги икки гуруҳ гепатопротектив таъсирга эга ва яра тузалишига боғлиқ патологик жараёнларнинг анча оғирлашишига сабаб бўлувчи аллоксанли диабетга чалинган ҳайвонларда жароҳат тузалишини стимуллаши исботланган;
флавоноидлар ва экдистероидларни ўз ичига олган баъзи препаратларда (экдистероидлар янада яққолроқ) тетиклаштирувчи ва адаптоген таъсирларнинг мавжудлиги аниқланиб, бу диабетни даволашда улардан узоқ муддатли фойдаланишда xавфсиз эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тритерпен гликозидлар, флавоноидлар ва модификацияланган экдистероидларнинг тажрибавий қандли диабетда самарадорлик таъсирини фармакологик баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
тетиклаштирувчи, актопротектив ва адаптоген таъсирга эга бўлган дори воситасини ишлаб чиқиш усулига Интеллектуал мулк агентлигининг патенти (№IAP 05395, 21.04.2017й.) олинган. Натижалар организмнинг, шу жумладан, диабетда, мослашувчанлик салоҳиятини оширувчи самарали дори воситасини ишлаб чиқишга имкон берган;
Ammothamnus lehmaniiнинг ер юзидаги қисмидан гепатопротектив воситани олиш усулига Интеллектуал мулк агентлигининг патенти (№ IAP 05553, 20.02.2018й.) олинган. Натижалар диабетда, жигарнинг метаболик-функционал ҳолатини нормаллаштириш учун гепатопротектив воситани қўлга киритишга имкон берган;
гипогликемик таъсирга эга бўлган 2,3-O-Ди-(этилкарбонат)-20,22-O-карбонат-20-гидроксиэкдизоннинг олиниш усулига Интеллектуал мулк агентлигининг патенти (№ IAP 20150331, 30.08.2018й.) олинган. Натижалар табиатда кенг тарқалган фитоэкдистероид–экдистерондан яримсинтетик йўл билан юқори самарадорликка эга бўлган гипогликемик восита олиш имконини берган;
олинган натижалар асосида “Гипоглисан” озуқага биологик фаол қўшимча (БФҚ) яратиш бўйича техник шартлари (Ts 23325453-002:2015) ишлаб чиқилган ва “Ўзстандарт” агентлиги томонидан таслиқланган. Гипоглисан Ўзбекистон Республикаси рўйхатига киритилган (ЎзР ССВ сайтида рўйхатга олинган: www.minzdrav.uz) гипогликемик биологик фаол қўшимча сифатида қўллаш учун рухсат берилган;
Флатерон – гиполипидемик таъсирга эга бўлган “Дори воситалари, тиббий буюмлар ва тиббий техника экспертизаси ва стандартлаштириш давлат маркази” давлат унитар корхонасининг рўйхатидан ўтказилганлик гувоҳномаси олинган (№00198/07/15, 17.07.2015й.). Натижада Флатероннинг диабетда гипогликемик таъсир кўрсатиши бўйича олинган маълумотларнинг қўлланилишини янада кенгайтириш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish