Sayt test rejimida ishlamoqda

Эргашев Бобур Аваз ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Турли таркибли CdTe юпқа қатламида хусусий нуқтавий нуқсонларнинг ҳолати ва табиати», 01.04.10–Яримўтказгичлар физикаси (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/FM88.
Илмий раҳбар: Разиков Тахирджон Муталович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Физика-техника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Физика-техника институти, DSc.30.05.2018.FM/T.34.01.
Расмий оппонентлар: Гулямов Абдурасул Гафурович, физика-математика фанлари доктори; Турсункулов Ойбек Муйидинович, физика-математика фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: турли таркибли CdTe юпқа қатламларида хусусий нуқтавий нуқсонларнинг ҳолати ва табиатини  ҳамда CdCl2 ишқорида термик ишлов бериш ва Sb билан легирлашнинг юпқа қатламларга таъсирини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юпқа қатлам элементларининг таркибини КМДО усулида синтез қилишда ўсиш тезлиги 10-1÷10 Å/сек бўлганда тагликка тушаётган молекулалар оқимининг  1013–1014 см2/сек-1 гача пасайиши, CdTe юзасида юпқа  наноқатламлар олишга имконият яратиш ва юқори сифатли омик контактлар олиш мумкинлиги аниқланган;
буғ фазаларда Cd/Te молекулалар дасталарининг интенсивлик нисбатини ва тагликка ўстириладиган элементларнинг кетма-кетлик оқимини бошқариш билан поликристалл CdTe юпқа қатламларини олиш ва уларнинг солиштирма қаршилигини кенг 104–108 Ом•см оралиқда ўзгартириш мумкинлиги аниқланган;
CdCl2 ишқорида CdTe юпқа қатламларига ишлов берилганда доначалар ўлчами катталашиши ва бунинг натижасида доначалар орасидаги бўшлиқлар йўқ бўлиши ҳамда CdTe юпқа қатламларида зич тахланган доначалар ҳосил бўлиши кўрсатилган;
турли таркибли CdTe юпқа қатламларининг 20 К ҳароратдаги фотолюминесценция спектрларида иккита 1,41 эВ ва 1,12 эВ чўққиларини намоён қилганлиги ва биринчи сатҳ EV+0.15 эВ бирлик зарядланган вакансия кадмий VCd-га, иккинчи чўққининг ҳосил бўлиши EC-0.48 эВ сатҳга ва иккилик зарядланган вакансия теллурга VTe++ ёки тугунлараро кадмий атомига Cdi++ тегишли эканлиги аниқланган;
CdTe юпқа қатламларига ҳаво муҳитида термик ишлов берилганда, кислород атомлари донор сатҳ бўлган вакансия теллурни VTe эгалаши ва натижада акцепторлар концентрациясининг ортиши ҳамда мос равишда р-тур ўтказувчанликни намоён қилиши кўрсатилган;
КМДО усулида Sb билан легирланган турли таркибли CdTe юпқа қатламларининг энг кичик солиштирма қаршилиги Cd га  бойитилганда кузатилиб, бунда CdTe:Sb юпқа қатламларида Sb атоми Te атомининг жойини осон эгаллашлиги ва юпқа қатламда акцептор хоссасини ифодалаши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Турли таркибли CdTe юпқа қатламларида хусусий нуқтавий нуқсонларнинг ҳолати ва табиатини ҳамда уларнинг электрофизик хоссаларини аниқлаш асосида:
CdCl2 ишқори билан термик ишлов берилган CdTe юпқа қатламларининг хоссаларини оптималлаштиришда олинган натижалар хорижий илмий журналларда (Thin Solid Films, 582, 134-138, 2015, IF: 1.939; Advances in Condensed Matter Physics, 2016, Article ID 8068396, IF: 0.959; Physica Status Solidi A, 213(12), 3231-3237, 2016, IF: 1.795) CdTe юпқа қатламларининг электрофизик ва оптик хоссаларини яхшилаш ва улар асосидаги қуёш элементлари самарадорлигини яхшилашда фойдаланилган. Илмий натижалардан фойдаланиш CdTe юпқа қатламларининг морфологик, структуравий хоссаларини яхшилаш ва солиштирма ўтказувчанликни ошириш ҳамда улар асосидаги қуёш элементларининг самарадорлигини ошириш имконини берган;
CdTe юпқа қатламларининг ўсиш жараёнида буғ фазадаги таркибини бошқариш орқали юпқа қатламнинг морфологик, структуравий ҳамда электрофизик хоссаларини яхшилашда олинган натижалар хорижий илмий журналларда (Materials Science and Engineering B, 171, 73–78, 2010, IF: 3.316; Physica B, 407, 4214–4220, 2012, IF:1.453; Optik, 124, 2165–2170, 2013, IF:1.191) CdTe юпқа қатламларининг электрофизик ва оптик хоссалари ўзгаришини бошқаришда фойдаланилган. Илмий натижалардан фойдаланиш CdTe юпқа қатламларини танланган таркибда олиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish