Валиев Гулам Набиджановичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Табиий ипак ипларини қайта ўраш ўрамаси шаклланишининг назариясини ривожлантириш ва технологиясини такомиллаштириш», 05.06.02–Tўқимачилик материаллари технологияси ва хомашёга дастлабки ишлов бериш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.DSc/Т229.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон табиий толалар илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти, DSc.27.06.2017.T.08.01.
Расмий оппонентлар: Алимова Халимахон Алимовна, техника фанлари доктори, профессор; Мардонов Ботир Мардонович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Ишматов Аскар Базарович, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қайта ўраш ўрамаси шаклланишининг назариясини ривожлантириш ва технологиясини такомиллаштириш асосида табиий ипак ипларининг ўрама сифатини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
параллел ва прецизион крест ўрам машиналарида қайта ўраш ўрамаси шаклланишининг такомиллаштирилган технологиялари яратилган;
одатий ва мураккаб шаклдаги қайта ўраш ўрамалари учун параллел ва крест ўрамини унинг асосига бўлган босими ўрама ўқи бўйлаб тақсимланишининг умумлаштирилган аналитик боғлиқлиги олинган;
ўрам чўлғами кўтарилиш бурчагини ўрама шаклининг хилма-хиллиги бўйича ўртача қийматининг ва унинг атроф бўйлаб тақсимланишининг назарий боғлиқликлари олинган;
ҳар хил шаклдаги уч конусли ўрамалар учун крест ўрамини босими атроф бўйлаб тақсимланиш қонунияти олинган;
ўрамни янги тузилиш элементи – тузилиш қатлами  ва унинг параметрлари таклиф этилган ва назарий асосланган, ўрама тобора шаклланишида унинг силжиш бурчаги, у шаклланиш давридаги ёйиш цикллари сони ва ундаги элементар қатламлар сони бир хилда қолиши, ўрама юзаси бўйлаб унинг силжиши, ўрам чўлғамларининг ўзаро кесишиши билан ҳосил бўладиган уячалар ўлчамлари ва ўрам қатламининг ғовакдорлиги ошиши аниқланган;
назарий тадқиқотлар асосида, ўрам турғунлигини ошишини ва чўлғамлар ва ўрам қатламлари силжиш бурчаги катта бўлган, ўрам қатлами силжиши катта бўлган ўрама шаклланишини таъминлайдиган, табиий ипак учун мақбул бўлган, урчуқдан эксцентрикгача бўлган узатма нисбати аниқланган;
чувилаётган ипнинг таранглигини самарали текисланишини, мавжуд жараёнга хос бўлган ипнинг салқи бўлиб осилиши ва тарангликнинг пульсли тебранишини бартараф этилишини таъминлайдиган, оддий тузилишдаги ўзи марказланувчи калавачўп яратилган;
ип таранглигининг компенсатори бўлган такомиллаштирилган прецизион қайта ўраш машинаси, қайта ўраш чаноғининг такомиллаштирилган конструкцияси, қайта ўраш тезлигини бир хилдалигини сақлаш ва параллел ўрам машинасининг ип ёювчи механизмлари яратилган;
қайта ўраш ўрамаси шаклланиш динамикасида ипак иплари ўрамининг турғунлиги пастлиги ва қатламлари сиқиб чиқарилиши ҳамда такомиллаштирилган технологияда гардишсиз ўрамада ипак иплари ўрамининг турғунлиги юқорилиги асосланган;
прецизион қайта ўраш машиналарида табиий ипак иплари қайта ўраш ўрамасининг турғун ўрамини олиш мақбул технологик параметрлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Табиий ипак ипларини қайта ўраш ўрамаси шаклланишининг назариясини ривожлантириш ва технологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
урчуқдан эксцентрикгача бўлган узатма нисбати катталаштирилган қайта ўраш чаноғи тузилишига Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган (“Бобинага ўраш машинасининг чаноғи”, №IAP04805-2014 й.). Натижада турғунлик поғонасини ва ўрам турғунлигини ошириш имкони яратилган;
қайта ўраш чаноғи юритмасини техник имкониятларини кенгайтирадиган қайта ўраш тезлигини бир хилдалигини сақлаш механизми тузилишига Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган (“Қайта ўраш чаноғи юритмаси”, №IAP04592-2012 й.). Натижада ўрама тобора шаклланишида қайта ўраш тезлигининг ўзгариш қонуниятларини ростлаш имкони яратилган;
ип таранглигини компенсатори бўлган такомиллаштирилган прецизион қайта ўраш машинасининг тузилишига Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган (“Калава ипларни бобинага қайта ўраш машинаси”, №IAP04375-2011й.). Натижада ип таранглигини текислаш, ўрам турғунлигини ошириш ва ўрама шаклланиш жараёни динамикасида унинг барқарорлигини таъминлаш имкони яратилган;
янги тузилишдаги ўзи марказланувчи калава чўп “Ўзбекипаксаноат” уюшмаси тасарруфидаги корхоналарда, хусусан “Bukhаrа Brilliant Silk” МЧЖ қўшма корхонасида жорий этилган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2019 йил 23 апрелдаги 4-3/746-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижаларининг жорий этилиши орқали ипнинг салқи бўлиб осилиши ва тарангликни пульсли тебраниши бартараф этилиши таъминланган, шаклланаётган ўрама сифати яхшиланган;
параллел ўрам машиналарида қайта ўраш ўрамаси шаклланишининг такомиллаштирилган технологияси “Ўзбекипаксаноат” уюшмаси тасарруфидаги корхоналарда, хусусан “Маргилан Силк–ВАЦ” ва “Ёдгорлик” МЧЖларда жорий этилган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2019 йил 23 апрелдаги 4-3/746-сон маълумотномаси). Натижада юқори сифатли ўрамли хом ипак иплари ўрамалари олинган, тандалашда иплар узулиши 26 % камайган, хомашё чиқиндиси икки баробардан ортиққа қисқарган;
мақбул параметрлар ва прецизион крест ўрам машиналарида қайта ўраш ўрамаси шаклланишининг такомиллаштирилган технологияси “Ўзбекипаксаноат” уюшмаси тасарруфидаги корхоналарда, хусусан “Шарқ ипаги дурдонаси” МЧЖ ва “НУРЛИ ТОНГ СИЛК” МЧЖда жорий этилган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2019 йил 23 апрелдаги 4-3/746-сон маълумотномаси). Натижада юқори сифатли ўрамли қайнатилган ипак иплари ўрамалари олинган, хомашё чиқиндиси қисқарган, жиҳоз унумдорлиги ошган.