Ешмуратов Эльбрус Ғайбуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоғистон шароитида полиз экинларининг сўрувчи зараркунандаларига қарши уйғунлашган ҳимоя қилиш тизимини яратиш», 06.01.09–Ўсимликларни ҳимоя қилиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Qx48.
Илмий раҳбар: Торениязов Елмурат Шериниязович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўсимликларни ҳимоя қилиш илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Ходжаев Шамил Турсунович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Бобобеков Қаландар, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақалпоғистон шароитида экиб ўстирилаётган полиз экинларига зарар еткизаётган сўрувчи зараркунандалар ва уларнинг табиий кушандаларининг тур таркибини аниқлаб, ўзаро муносабатларига баҳо беришдан ҳамда уларга қарши кураш олиб бориш учун самарали усул ва воситалар мажмуини яратишдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақалпоғистонда полиз экинларида тарқалган сўрувчи зараркунандаларнинг таркибий қисми ўрганилиб, уларнинг экин ҳосилдорлигига таъсири аниқланган;
сўрувчи зараркунанда турларининг қишловдан чиқадиган вақти ҳамда дастлабки зарарланадиган ўсимлик турларининг ривожланишини ташқи муҳит омилларга боғлиқлиги аниқланган;
сўрувчи зараркунандалардан ширалар, трипс, қандала ва ўргимчаккана турларининг полиз экинларида биоэкологик ривожланиш хусусиятлари аниқланган;
зараркунандаларнинг зарарлилик даражаси уларнинг ўсимликларни зарарлаш муддатларига ҳамда зичлигига боғлиқлиги аниқланган;
полиз экинлари агробиоценозида учрайдиган зараркунандалар ривожланишига энтомоакарифагларнинг таъсири яъни самарадорлиги аниқланган;
ўсимликларни экиб ўстиришда ишлатиладиган агротехник тадбирларнинг полиз зараркунандаларига қарши салбий таъсири аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қорақалпоғистон шароитида полиз экинларининг сўрувчи зараркунандаларига қарши уйғунлашган ҳимоя қилиш тизимини яратишга қаратилган тадқиқот натижалари асосида:
полиз экинларининг сўрувчи зараркунандаларига қарши биолабораторияларда кўпайтирилган олтинкўз энтомофагини етук зот шаклида ишлаб чиқилган қўллаш меъёрлари Чимбой, Кегейли ва Нукус туманларидаги фермер хўжаликлари ва томорқа ерларида жами 2484 гектар майдонда жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг 2019 йил 18 февралдаги 06-06/8-02/136-сон маълумотномаси). Натижада энтомофагнинг биологик самарадорлиги 58,9-75,4 фоизга тенг бўлган, зараркунандаларнинг зарари камайиши ҳисобига ҳар гектардан 21,8 центнер қовун ҳосили сақлаб қолинган  ҳамда иқтисодий самарадорлик 456,3 минг сўмни ташкил этган;
қовун ўсимликларининг 2-4 дона чинбарг чиқарган даврида ўргимчаккана ва бошқа сўрувчи зараркунандаларга қарши ишлаб чиқилган Вертимек (0,5 л/га) ва Агрофос-Д (1,0 л/га) препаратларини қўллаш меъёри Чимбой, Кегейли ва Нукус туманларидаги фермер хўжаликлари далаларида ва томорқа ерларида жами 1398 гектардан ортиқ майдонларда жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг 2019 йил 01/02-724-сон маълумотномаси). Натижада гектаридан 21,3-42,0 центнер ҳосил сақлаб қолинган ва иқтисодий самарадорлик 858,6 минг сўмни ташкил этган ҳамда сарфланган 1,0 сўмнинг қопланиши 1,54-1,62 сўмга тенг бўлиши имкони яратилган;
полиз экинлари далаларида сўрувчи зараркунандаларнинг доминант турлари ҳисобланган шира ва трипсга қарши Фуфанон – 1,5 л/га ва Далатэ – 0,4 л/га препаратларини қўллаш технологияси Чимбой, Кегейли ва Нукус туманлари фермер хўжаликларининг жами 2484 гектар майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 24 майдаги 02/023-345-сон маълумотномаси). Натижада қўлланилган кимёвий препаратларнинг биологик самарадорлиги 94,8-98,1 фоизни ташкил этган ва сарфланган ҳар 1 сўмнинг қопланиши эса 1,87-1,88 сўм бўлишига эришилган.