Тураева Дилфуза Бахтиёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Австралия ғўза намуналарининг янги селекцион   ашё яратишдаги аҳамияти», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.4.PhD/Qx228.
Илмий раҳбар: Ибрагимов Шукур, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Нариманов Абдужалил Абдусаматович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Холмуродова Гўзал Рўзиевна, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон  Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўзанинг келиб чиқиш марказларидан бири бўлган Австралиядан келтирилган намуналарни ўзаро ва маҳаллий навлар билан чатиштиришдан олинган дурагай популяциялари асосида янги тезпишар, тола ҳосилдорлиги юқори ҳамда вилтга бардошли бўлган селекцион ашёлар яратишдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор  Австралия намуналари иштирокидаги ғўза дурагайларида  тола ҳосилдорлигини тола индекси билан бир қаторда чигитлар ҳажмига  боғлиқ ҳолда тезпишарлик белгиси билан бир генотипда жипсланиши аниқланган;
Австралия ғўза намуналарида тола ҳосилини таъминловчи асосий белгилар юқори кўрсаткичларга эга бўлиб, доминант ҳолатда ирсийланиши ҳамда тола индекси, чигитлар  сони белгиларини тезпишарлик белгиси билан ижобий боғланиши аниқланган;
географик узоқ дурагайларда аксарият белгилар бўйича кенг миқёсда трансгрессив ўзгарувчанлик кўрсаткичи аниқланган;
тола ҳосилдорлигини таъминловчи белгилар вилтга бардошлилик хусусияти билан ижобий боғланганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Австралия ғўза намуналарининг янги селекцион ашё яратишдаги аҳамияти бўйича олинган натижалар асосида:
яратилган тезпишар, қимматли хўжалик белгиларининг юқори кўрсаткичларига эга бўлган Т-462, Т-474, Т-478, Т-480 ва Т-485 ғўза тизмалари Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институтининг “Ғўза ва беда коллекцияси, интродукцияси” лабораториясига топширилиб, ғўзанинг дунёвий генофонди комплекс қимматли хўжалик белгилари мажмуига эга бўлган янги бойитилган генотип селекцион-генетик жараёнларда қўлланилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 2 октябрдаги  02/020-270-сонли маълумотномаси). Натижада генетик-селекцион изланишларда фойдаланш учун янги донорлар яратилган ва бошланғич ашё сифатида хизмат қилган;
комплекс қимматли хўжалик белгилари билан бирга тола индекси, тола чиқими, маҳсулдорлиги юқори ҳамда тезпишарликка эга бўлган Т-462, Т-474,  Т-478, Т-480 ва Т-485 тизмалари Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти “Сув танқислиги ва шўрга чидамли ғўза навлари селекцияси” ва “Толаси IV-V тип бўлган ғўза селекцияси” лабораторияларига илмий изланишларда маркёр сифатида ҳамда мавжуд генотипни бойитишда бошланғич ашё сифатида фойдаланилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 2 октябрдаги  02/020-270-сон маълумотномаси). Натижада 2018 йил ушбу тизмалар оналик ва оталик сифатида реципрок чатиштиришларга жалб қилиниб, комплекс қимматли хўжалик белгилари юқори бўлган дурагай ва оилалар яратишилган ва чатишиш самарадорлиги ошиши имкони яратилган;
айрим қимматли хўжалик белгилари юқори бўлган  ғўзанинг янги Т-462, Т-474, Т-478, Т-480 ва Т-485 тизмалари яратилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 2 октябрдаги  02/020-270-сон маълумотномаси).  Натижада Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институтининг “МВ-ФА-А-ҚХ-2018-25” лойиҳаси доирасидаги изланишларда турлараро дурагайлашга жалб этилган;
тола ҳосилдорлиги юқори, тезпишар, юқори тола индексли С-2616 нави яратилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 2 октябрдаги  02/020-270-сон маълумотномаси). Натижада Тошкент вилояти Қибрай тумани Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институтининг тажриба хўжалигида ушбу нав бўйича 0,8 га майдонда бирламчи уруғчилик кўчатзорлари ташкил этилган.