Мамлакатимизда олий малакали илмий ва илмий-педагог кадрлар тайёрлаш, аттестациядан ўтказиш соҳасида кўзланган мақсадларга эриша олаяпмизми? Бу саволга ижобий жавоб қайтаришга ҳақлимиз. Зеро, тизимдаги самара ва натижалар бунга асос бўла олади.
Хусусан, 2013-2019 йиллар давомида 3450 нафар талабгорнинг 1175 нафари фан доктори, 2275 нафари фалсафа доктори илмий даражаларида тасдиқланди. Шулардан фан доктори илмий даражасида тасдиқланганларнинг 787 нафари, фалсафа доктори даражасида тасдиқланганларнинг эса барчаси 2017 йил 1 июлдан кейинги даврда илмий даражаларга эришди.

2017 йил 1 июлга қадар республикамизнинг олий таълим ва илмий- тадқиқот муассасаларида 40 та илмий кенгаш фаолият юритган бўлса, эндиликда уларнинг сони 156 тани ташкил қилмоқда.

Яна бир муҳим рақам: 2019 йилда Oлий аттестация комиссияси раёсатида жами 1612 та аттестация иши кўриб чиқилди. Жумладан, 321 нафар талабгор фан доктори, 1139 нафар талабгор фалсафа доктори илмий даражасида, 131 нафар талабгор профессор, 82 нафар талабгор катта илмий ходим ва 417 нафар талабгор доцент илмий унвонларида тасдиқланди. 2 та фан доктори, 28 та фалсафа доктори дипломлари нострификация қилинди.

Фан доктори (DSc) илмий даражасида тасдиқланганларнинг 33 фоизи, фалсафа доктори (PhD) илмий даражасида тасдиқланганларнинг 37 фоизи аёллардан иборат экани масаланинг яна бир эътиборли жиҳати, албатта. Ҳимоя қилинган диссертацияларнинг илмий натижалари амалиётга тўлиқ жорий этилгани эса янада қувонарли.

Кутилган ва кутилаётган ютуқлар ҳали кўп ва давомли. Давлатимиз раҳбарининг 2019 йил 11 июлдаги “Олий ва ўрта махсус таълим тизимига бошқарувнинг янги тамойилларини жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қароридан ўрин олган янгилик ва ўзгаришлар бунга ҳеч қандай шубҳа қолдирмайди. Мазкур ҳужжат ижросини таъминлаш мақсадида инновацион хусусиятга эга тадқиқотларни янада ривожлантириш, фан ва ишлаб чиқариш интеграциясини чуқурлаштириш, илмий натижаларни амалиётга тезкор жорий этишнинг самарали механизмлари йўлга қўйилмоқда. Яхшиси, уларнинг айримларига тўхталиб ўтсак.

Масалан, ёшларнинг илмий фаолиятга қизиқишларини юксалтириш ва рағбатлантириш, илмий фаолият нуфузини кўтариш учун Бинар (иккиталик) ҳимоя тизими асосида илмий ишланма яратган фалсафа доктори (PhD) ёки унга тенглаштирилган илмий даражасига эга талабгорга фан доктори (DSc), илмий натижаларни амалиётга татбиқ этган талабгорга фалсафа доктори (PhD) илмий даражаларини бериш тартиби жорий этилмоқда.

Аттестация соҳасида олий таълим ва илмий-тадқиқот муассасалари мустақиллигига эришиш учун доцент, катта илмий ходим ва профессор илмий унвонларини мустақил бериш ваколати тажриба тариқасида олий таълим муассасалари рейтинги бўйича юқори турувчи 30 та олий таълим муассасасига ҳамда Фанлар академияси тавсияси асосида илмий-тадқиқот муассасаси кенгашларига берилаяпти. Малакавий имтиҳонларни ташкил этиш бўйича ҳам олий таълим ва илмий-тадқиқот муассасалари айрим ваколатларга эга бўлмоқда.

Рақамли иқтисодиёт талабларидан келиб чиқиб, электрон ҳужжат айланиш тизими асосида аттестация жараёнида қуйидагиларни қабул қилиш (ва жўнатиш) бўйича 4 та дастурий таъминот ишлаб чиқилади:

- илмий даражалар бўйича аттестация ишлари;

- илмий унвонлар бўйича аттестация ишлари;

- илмий кенгашлар, олий таълим ва илмий-тадқиқот муассасалари кенгашлари билан ёзишмалар;

- илмий кенгашларнинг Oлий аттестация комиссияси веб-сайтидаги ягона портали.

Амалдаги диссертация экспертизаси билан бир қаторда диссертация матнини Интернет тармоғига жойлаштириш орқали илмий жамоатчилик томонидан электрон экспертизани ташкил қилиш кўзда тутилган.

Халқаро илғор тажрибаларга таяниб, барча миллий илмий нашрларга тенг шароит яратиш мақсадида “Диссертациялар асосий илмий натижаларини чоп этиш тавсия этилган миллий илмий нашрлар рўйхати” бекор қилинмоқда.

Халқаро амалиётда кенг фойдаланиладиган импакт-факторли журналларда мақолалар эълон қилиш аттестация жараёнига жорий этилади. Хорижий давлатда илмий даража ва илмий унвон олганлик тўғрисидаги ҳужжатни тан олиш тартиби тубдан қайта кўриб чиқилиб, жараён Давлат хизматлари агентлиги ёки Ягона интерактив давлат хизматлари порталида амалга оширилиши назарда тутилмоқда.

Илм йўлининг машаққати кўп, меҳнати оғир. Юқорида қайд этилган ўзгаришлар, янгиликлар истеъдоди, имкони, жоиз бўлса, ҳаётини ана шу шарафли йўлга сафарбар этган зиё соҳибларига ҳар томонлама қулайлик яратиш ва қўллаб-қувватлашга хизмат қилиши шубҳасиз. Бу, ўз навбатида, мамлакатимизда илм-фан равнақига ҳисса қўшади. Бир сўз билан айтганда, илм заҳмати зое кетмайди.

Улуғбек МАМАДАЛИЕВ,

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар

Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссияси

матбуот котиби

Манба: http://uza.uz