Авалбаев Олимжон Наркузиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ғарбий Помир-Олой тизмаси Ferula L. турларининг биоэкологияси ва улардан оқилона фойдаланиш усулларини такомиллаштириш», 03.00.05–Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/B13.
Илмий раҳбар: Раҳмонқулов Умарқул, биология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жиззах давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.30.08.2018.B.02.08.
Расмий оппонентлар: Рахимова Ташханим, биология фанлари доктори, профессор; Хайдаров Хислат Қудратович, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ғарбий Помир-Олой тизмаси (Туркистон, Зарафшон, Ҳисор) тоғларида учрайдиган Ferula L. туркуми истиқболли турлари таркибини, биоэкологик хусусиятларини аниқлаш ҳамда муҳофаза чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ғарбий Помир-Олой тизмаси Ferula L. турлари таркиби аниқланган;
илк бор табиий шароитда F. foetida (Bunge) Regel, F. helenae Rakhmankulov et Melibaev, F. dshizakensis Korovin, F. angrenii Korovin турларининг биоэкологик хусусиятлари онтогенезда аниқланган;
Ferula L. турларининг гуллаш биологияси ва уруғ маҳсулдорлиги очиб берилган;
ўсимликларни уруғидан кўпайтириш усуллари ишлаб чиқилган;
айрим Ferula L. турларининг тарқалишини акс эттирувчи ГАТ хариталари тузилган;
айрим камёб ва эндем Ferula L. турларининг камайиб кетиш сабаблари аниқланиб, муҳофаза чоралари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ғарбий Помир-Олой тизмаси Ferula L. турларининг биоэкологияси ва улардан оқилона фойдаланиш усулларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Ferula L. туркуми истиқболли турларидан уруғлик питомникларини ташкил этиш бўйича амалий тавсиялар Жиззах вилояти Пахтакор тумани “Оқ коврак”, Арнасой тумани “Шифо коврак” ва “Сардор Валижонов” фермер хўжаликлари, Қашқадарё вилояти Деҳқонобод тумани “Чуччиқудуқ” ҚФЙ далаларига ҳамда Жиззах вилояти Бахмал тумани давлат ўрмон хўжалиги ҳудудида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг 2019 йил 9 октябрдаги 05/06-351-сон маълумотномаси). Натижада маҳаллий ва хорижий фармацевтика бозорида хомашёсига талаб юқори бўлган F. foetida, F. kuhistanica, F. kokanica турларининг жами 300 гектар саноат плантациясини ташкил этиш имконини берган;
Ғарбий Помир-Олой тизмасида тарқалган Ferula L. туркумига мансуб 10 тури популяцияларининг ҳозирги ҳолати, тарқалиш ареали акс эттирилган ГАТ хариталар, F. nuratavica Pimenov турини “Ўзбекистон Республикаси Қизил китоби”нинг кейинги нашрига киритиш бўйича таклифлар Жиззах вилояти Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармасининг амалий фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2019 йил 22 октябрдаги 03-03/1-3848-сон маълумотномаси). Натижада Ferula L. турларининг тарқалган ареалларини, камайиб бориш сабабларини аниқлаш ҳамда муҳофаза қилиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш имконини берган;
Ferula L. туркуми турлари уруғларининг дала шароитларидаги унувчанлиги ва майсаларнинг яшовчанлигини ошириш, кўчат тайёрлаш ва кўпайтиришга оид амалий тавсиялар Жиззах вилоят Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармаси амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2019 йил 22 октябрдаги 03-03/1-3848-сон маълумотномаси). Натижада Ferula L. туркуми турлари табиий популяцияларини қайта тиклаш, сақлаб қолиш ҳамда тирик коллекцияларини яратиш имконини берган.