Ризоева Меҳринисо Абдуазизовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек халқ мифологик афсоналари” (ўзига хос хусусиятлари,таснифи ва образлар тизими), 10.00.08 – Фольклоршунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil911.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат педагогика институти.
Илмий раҳбар: Жўраев Маматқул, филология  фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.02.
Расмий оппонентлар: Ўраева Дармон Саидахмедовна, филология фанлари доктори, профессор; Жўрақўзиев Нодирбек Имомқўзиевич, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (Phd).
Етакчи ташкилот: Қарши  давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек халқ мифологик афсоналарининг ўзига хос хусусиятларини аниқлаш ҳамда архаик мифларнинг афсона жанри такомилида тутган ўрнини ёритиш асосида халқ насри жанрларининг генезисини ойдинлаштириш, мифологик афсоналарни мавзу типларига кўра таснифлаш ва образлар силсиласининг бадиий эволюциясини очиб беришдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек фольклоршунослигида биринчи марта мифларнинг «десакраллашиши», яъни муайян эътиқодий қарашни ифода этувчи муқаддас матн сифатидаги ўз аҳамиятини йўқотиши натижасида асотирий матнларнинг ифода усули ва ижро шакли асосида афсона жанри юзага келганлиги далилланган;
мифологик афсоналарининг тарихий асослари қадимги давр фольклори билан бевосита боғлиқлиги ҳамда миф билан афсона жанри ўртасида тарихий-ворисий алоқадорлик мавжудлиги, яъни борлиқни мифологик тасаввурлар воситасида идрок этиш ўрнига ҳаётий воқеликни поэтик кўчим ва бадиий образлар орқали тасвирлаш анъанасининг шаклланиши натижасида афсона жанри юзага келганлиги асосланган;
тингловчига табиат ва жамият билан боғлиқ муайян тушунчалар ҳақидаги муайян ахборотни етказиш ҳамда нарса-ҳодисалар моҳиятини изоҳлаб бериш мақсадида айтилиши ва асосан фабулатив шаклда оммалашиши каби белгиларига кўра миф ва мифологик афсоналар муштараклик касб этса-да, генетик асосларига кўра инсоният дунёқараши ва тафаккури тарихининг турли босқичларига мансублиги жиҳатидан фарқланиши кўрсатилган;
матнда ҳаётий воқелик хаёлий уйдирма воситасида фантастик акс эттирилиши, муайян ахборот-маълумотни етказиш мақсадида айтилиши, мифологик тасаввурлар ва қадимий инонч-эътиқодларнинг ифодаланиши, образлар талқинида мифологик персонажларга хос белгиларнинг устуворлик қилиши мифологик афсоналарнинг ўзига хос хусусиятлари эканлиги ойдинлаштирилган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ўзбек халқ мифологик афсоналари бўйича олинган илмий натижалар асосида: қадимги туркийлар мифологиясида одамнинг яратилиши ҳақидаги тасаввурлар ва ер юзида яратилган дастлабки одамлар тўғрисидаги мифик қарашларига бориб тақаладиган антропогоник афсоналарнинг  юзага келиши, роли ва вазифаларига оид назарий умумлашмалардан Навоий давлат педагогика институтида амалга оширилган ХТ-Ф-2-004 рақамли “Ўзбек халқ педагогикаси ва фольклор анъаналари” (2008–2010) мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 15 ноябрдаги 89-03/4439-сон маълумотномаси). Натижада, мифологик сюжетлар асосида юзага келган фольклор асарларида ўз ифодасини топган ахлоқий-дидактик қарашларнинг ёш авлодни миллий қадриятлар руҳида тарбиялашдаги ролига доир назарий хулосалар такомиллаштирилган;
мифологик афсоналарнинг ўзига хос сюжет тизими ва образлар силсиласининг тарихий-генетик асослари ҳамда бадиий эволюциясига доир   илмий-назарий хулосалардан Навоий давлат педагогика институтида амалга оширилган Ф1-ХТ-0-19919 “Ўзбек мифологияси ва унинг бадиий тафаккур тараққиётидаги ўрни” (2012–2016) мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 15 ноябрдаги 89-03/4439-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек халқ мифологик афсоналарининг ёзма адабиётга таъсири, жумладан, мифологик сюжетларнинг ҳозирги ўзбек романлари композицион қурилишидаги поэтик вазифаларини ойдинлаштиришга эришилган;
диссертантнинг афсона жанрига мансуб матнларнинг номоддий маданий мерос намунаси сифатидаги аҳамияти, жониворлар ва ўсимликларнинг пайдо бўлиши ҳақидаги мифологик афсоналарнинг қадимий илдизларига оид илмий-назарий қарашларидан Навоий вилоят телерадиокомпаниясининг “Маънавият сарчашмаси”, “Долзарб мавзу”, “Адабий муҳит”, “Маънавият гулшани” сингари телекўрсатув сценарийларини шакллантиришда фойдаланилган (Навоий вилоят телерадиокомпаниясининг 2019 йил 21 ноябрдаги 01-02/244-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек фольклорида ўз ифодасини топган умуминсоний қадриятлар ва эзгу ғоялар жамоатчилик орасида кенг тарғиб этилган.