Рахматов Зойр Умирзоқовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Жиззах чўли тупроқларининг суғориш таъсирида ўзгариши ва уни яхшилаш», 06.01.03–Агротупроқшунослик ва агрофизика (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.4.PhD/Qx500.
Илмий раҳбар: Абдуллаев Сагдулла, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.25/30.12.2019.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Қурвантоев Рахмонтой, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Парпиев Ғофуржон Тохирович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жиззах чўли суғориладиган тупроқларининг унумдорлигини сақлаш, ошириш, шўрланишнинг олдини олиш ва унга қарши кураш ҳамда тупроқларни барча хосса-хусусиятларини яхшилашга қаратилган тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Жиззах чўли тупроқларининг суғориш таъсирида унумдорлигини ва эволюцион ҳолатини белгиловчи омиллардан озиқа элементлари, агрофизикавий хоссалари ва мелиоратив ҳолатининг ўзгариш жараёнлари аниқланган;
суғориш тасъсирида тупроқлар агрокимёвий ва агрофизикавий хоссаларининг ўзгариши асослаб берилган;
тупроқларнинг сув-туз тартиботига таъсири асосида, шўрланишни келтириб чиқарувчи омиллар асослаб берилган;
суғориладиган тупроқларнинг бутун хосса-хусусиятларини аниқлаш асосида тупроқлардан унумли фойдаланиш, суғориш, шўр ювиш меъёрлари белгиланган ва тупроқ унумдорлигини сақлаш, тиклаш ҳамда оширишни ифодаловчи картограммалар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жиззах чўли тупроқларининг суғориш таъсирида ўзгариши ва уни яхшилаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Жиззах чўли ҳудудида тарқалган суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқларни агрофизикавий хоссалари ҳисобга олиниб, мақбул суғориш ва шўр ювиш меъёрлари ишлаб чиқилган ва Арнасой тумани М.Улуғбек СИУда 18 гектарга, Дўстлик тумани Манас СИУда 23 гектарга, Зафаробод тумани Тинчлик СИУда 20 гектарга, Мирзачўл тумани Ўзбекистон СИУда 25 гектарга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 12 апрелдаги 02/022-241-сон маълумотномаси). Натижада тупроқ қатламларида сувда осон эрувчи тузларнинг умумий миқдори камайиб, тупроқ хоссалари яхшиланишига эришилган;
Жиззах чўли тупроқларининг механик таркибини ифодаловчи картограмма ва сув ўтказувчанлик классификацияси амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 12 апрелдаги 02/022-241-сон маълумотномаси). Натижада ушбу картограмма тупроқларни суғориш, шўр ювиш меъёрларини тўғри белгилаш имконини берган;
Жиззах чўлидаги Мирзачўл, Арнасой, Зафаробод, Дўстлик ва Пахтакор туманларининг шўрланган тупроқларни шўрланиш картограммаси амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 12 апрелдаги 02/022-241-сон маълумотномаси). Натижада ушбу картограмма тупроқларни суғориш ва шўр ювиш меъёрлари ҳамда коллектор-зовур тузилишини белгилашда асос сифатида хизмат қилган.