Ҳасанов Шаробидин Азамовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Адабий таълим жараёнида талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологиясини такомиллаштириш (Олий филологик таълим мисолида)”, 13.00.02–Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек адабиёти) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Ped122.
Илмий раҳбар: Қозоқбой Йўлдошев, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Ped.76.02.
Расмий оппонентлар: Улуқов Носиржон, филология фанлари доктори; Ҳусанбоева Қундузхон Парпалиевна, педагогика фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: адабий таълим жараёнида талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологиясини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор адабий таълим жараёнида филолог талабаларнинг касбий компетенцияларини аналитик тафаккур асосида такомиллаштиришнинг зарурати ва аҳамияти исботланган;
талабаларнинг бадиий асарни таҳлил қилиш компетенцияси бадиий асар таҳлилига аналитик ёндашув, интеллектуал фаолият турлари (рефлексив, эмпатик, эстетик, эмоционал) ҳамда интерпретация ва антиципация, рационал ва иррационал, метафорик ва символик фикрлаш усулларини тизимли структур жиҳатига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
аналитик ўқиш талабаларда тадқиқотчилик, кашфиётчилик лаёқатини шакллантиришнинг эрудуцион омили, бадиий асарлардаги эксплицит ва имплицит маъно қатламларини кашф этишга ўргатишнинг интеллектуал асоси ҳамда маънавий-мафкуравий иммунитетни кучайтиришнинг маърифий воситаси эканлиги исботланган;
талабаларни аналитик фаолиятга тайёрлашнинг амалий компонентлари аналитик тафаккурнинг мотивацион-қадриятга йўналтирилган, рефлексив-баҳоловчи, когнитив компонентларини шакллантириш ва коррекциялаш, ментал карта асосида соҳага доир педагогик муаммолар ва уларнинг ечимини визуаллаштириш, герменевтик ва муаммоли таълим методларини аналитик тафаккур негизида самарали қўллаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Адабий таълим жараёнида талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
адабий таълим жараёнида филолог талабаларда касбий компетенцияларни аналитик тафаккур асосида такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан ҳамда аналитик ўқиш талабаларда тадқиқотчилик, кашфиётчилик лаёқатини шакллантиришнинг эрудуцион омили, бадиий асарлардаги эксплицит ҳамда имплицит маъно қатламларини кашф этишга ўргатишнинг интеллектуал асоси ҳамда маънавий-мафкуравий иммунитетни кучайтиришнинг маърифий воситаси эканлигига доир амалий тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупцияга қарши курашиш қўмитасининг таълим ва тарбияга доир норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупцияга қарши курашиш қўмитасининг 2019 йил 30 октябрдаги 107-сон маълуотномаси). Натижада қўмитанинг ёшлар сиёсати борасида олиб борилаётган ишлари самарадорлигини оширишга эришилган;
талабаларнинг бадиий асарни таҳлил қилиш компетенцияси бадиий асар таҳлилига аналитик ёндашув, интеллектуал фаолият турлари (рефлексив, эмпатик, эстетик, эмоционал) ҳамда интерпретация ва антиципация, рационал ва иррационал, метафорик ва символик фикрлаш усулларини тизимли структур жиҳатига устуворлик бериш асосида такомиллаштиришга доир амалий тавсиялардан ОТ-Ф1-17 рақамли “Маънавий бегоналашувнинг олдини олишда шахс фаоллигини оширишни ижтимоий-педагогик тадқиқ этиш” номли фундаментал лойиҳа доирасида талабаларда маънавий таҳдидлардан ўз-ўзини ҳимоя қилишга доир аналитик кўникма ва малакаларни шакллантириш тизимини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 9 октябрдаги 89-03-3809-сон маълумотномаси). Натижада талабаларни маънавий бегоналашувдан асраш, уларнинг мафкуравий иммунитетини кучайтириш самарадорлигини оширишга эришилган;
талабаларни аналитик фаолиятга тайёрлашнинг амалий компонентлари аналитик тафаккурнинг мотивацион-қадриятга йўналтирилган, рефлексив-баҳоловчи, когнитив компонентларини шакллантириш ва коррекциялаш, ментал карта асосида соҳага доир педагогик муаммолар ва уларнинг ечимини визуаллаштириш, герменевтик ва муаммоли таълим методларини аналитик тафаккур негизида самарали қўллаш асосида такомиллаштиришга доир амалий таклиф ва тавсиялардан А-1-41 рақамли “Касбга тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва мутахассислар малакасини ошириш ўқув-ишлаб чиқариш тизимида миллий анъанавий базани ва ушбу йўналишда таълим бериш жараёнининг амалий-услубий асосларини яратиш” номли амалий лойиҳада “устоз-шогирд” ҳамкорлиги натижаларини таҳлил этишнинг инновацион усуллари юзасидан тавсиялар ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 9 октябрдаги 89-03-3809-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тили ва адабиёти мутахассислиги профессор-ўқитувчиларининг талабаларни аналитик фаолиятга тайёрлаш самарадорлигини оширишга эришилган.