Салимова Ирода Мамаюсуфовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Иқтисодий низоларнинг тааллуқлилиги (назарий-ҳуқуқий ва процессуал жиҳатлари)», 12.00.04–Фуқаролик процессуал ҳуқуқи. Хўжалик процессуал ҳуқуқи. Ҳакамлик жараёни ва медиация (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/Yu132.
Илмий раҳбар: Эсанова Замира Нормуротовна, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/30.12.2019.Yu.22.01.
Расмий оппонентлар: Самарходжаев Батыр Билялович, юридик фанлар доктори, профессор; Олимова Камила Камалитдиновна, юридик фанлар номзоди.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Миллий гвардияси Ҳарбий-техник институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: иқтисодий низоларнинг тааллуқлилигини белгилашга доир қонунчиликни такомиллаштириш ва уни қўллаш амалиёти самарадорлигини оширишга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳакамлик муҳокамаси билан боғлиқ ишлар иқтисодий судларга тааллуқли бўлган ишларнинг алоҳида тоифасини ташкил қилиши асослантирилган;
чет давлат судлари ва арбитражларининг қарорларини тан олиш ҳамда ижро этишга қаратиш тўғрисидаги ишлар иқтисодий судларга тааллуқли ишлар доирасига кириши асослаб берилган;
фуқаролик ва иқтисодий ишларни кўришда медиация тартиб-таомилини қўллаш тарафларнинг ёзма келишувига асосан суд ҳал қилув қарори қабул қилингунга қадар амалга оширилиши мумкинлиги асослантирилган;
тарафлар томонидан иш юритиш қўзғатилгандан сўнг низони медиация орқали ҳал этиш келишилган тақдирда, суд томонидан иш юритишнинг тўхтатилиши лозимлиги асослаб берилган;
иқтисодий судларга тааллуқли бўлган тан олинган солиқ қарзи бўйича ундирувни солиқ тўловчининг мол-мулкига қаратиш тўғрисидаги ишларни солиқ органлари ваколатига ўтказиш асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Иқтисодий низоларнинг тааллуқлилиги (назарий-ҳуқуқий ва процессуал жиҳатлари) тадқиқоти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ҳакамлик муҳокамаси билан боғлиқ ишларни, шунингдек, чет давлат судлари ва арбитражларининг қарорларини тан олиш ҳамда ижро этишга қаратиш тўғрисидаги ишларни иқтисодий судларга тааллуқли ишлар сифатида киритиш таклифи 2018 йил 24 январда янги таҳрирда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодекси 25-моддаси биринчи қисмига 4 ва 6-бандлар сифатида киритилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2019 йил 3 июндаги 08/УМ-343-19-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларнинг қабул қилинганлиги иқтисодий судлар томонидан ҳакамлик муҳокамаси билан боғлиқ ишларни, чет давлат судлари ва арбитражларининг қарорларини тан олиш ҳамда ижро этишга қаратиш тўғрисидаги ишларни иқтисодий судларга тааллуқли бўлган бошқа иш тоифадаги ишлардан фарқлаш имкониятини беради ҳамда ушбу тоифадаги ишларни ўзига хос процессуал хусусиятларини инобатга олган ҳолда кўриб чиқиш ва ҳал этишга хизмат қилган;
фуқаролик ва иқтисодий ишларни кўришда медиация тартиб-таомилини қўллаш тарафларнинг ёзма келишувига асосан суд ҳал қилув қарори қабул қилингунга қадар амалга оширилиши мумкинлиги, шунингдек суд ушбу ҳолларда иш юритишни тўхтатиб туриши лозимлиги тўғрисидаги таклифлари 2019 йил 20 мартда ЎРҚ-531-сон қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодекси 44-моддаси тўртинчи қисмига, 116-моддаси 6-бандига, 166-моддаси тўртинчи қисмига, Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодекси 101-моддаси 6-бандига ва 131-моддаси учинчи қисмига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2019 йил 13 июндаги 3/34-5/3442-сон маълумотномаси). Мазкур таклифларнинг қабул қилинганлиги низоларни медиация орқали ҳал этишнинг процессуал механизмини қўллаш имконини беради;
иқтисодий судларга тааллуқли бўлган тан олинган солиқ қарзи бўйича ундирувни солиқ тўловчининг мол-мулкига қаратиш тўғрисидаги ишларни солиқ органлари ваколатига ўтказиш таклифи 2019 йил 30 декабрда янги таҳрирда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодексига киритилган. Жумладан, ушбу Кодекснинг 123-моддаси олтинчи қисмида тан олинган солиқ қарзини солиқ органи раҳбарининг (раҳбар ўринбосарининг) қарорига биноан солиқ қарзи бўйича мажбуриятга эга шахснинг мулки ҳисобидан ундириш мумкинлиги мустаҳкамланди (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2019 йил 14 мартдаги 08/УМ-170-19-сон, 2020 йил 31 январдаги 08/УМ-54-20-сон; Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2019 йил 17 апрелдаги 4/22-5/1542-сон, 2020 йил 31 январдаги 4/23-5/397-сон хати; Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар қўмитасининг 2020 йил 4 февралдаги 04/1-02-303бх-сон маълумотномалари). Ушбу таклифнинг қабул қилинганлиги натижасида тан олинган солиқ қарздорлигини ундириш механизмларини такомиллаштиришга, низосиз ишларнинг иқтисодий судлар тааллуқлилигидан чиқарилишига, судьялар ва суд ходимларининг, давлат солиқ хизмати органлари ходимларининг иш вақти мақбуллаштирилишига, солиқ тўловчиларнинг вақти ва маблағи тежалишига эришиш мумкин.