Барзиев Ойбек Хабибуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “XIX асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошлари ўзбек шеъриятида давр муаммолари ва лирик қаҳрамон”, 10.00.02–Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.3.PhD.Fil.520.
Илмий раҳбар: Сабирдинов Акбар Ғафурович, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Тожибоева Муқаддас Абдураҳимовна, филология фанлари доктори; Каримов Баҳодир Нурметович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: ХIX асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошлари ўзбек шеъриятида давр муаммолари ва лирик қаҳрамон масаласи, бу давр адабий муҳити ва намояндалари услубий ўзига хосликлари, асарларининг бадиий-эстетик жиҳатлари, жанр ранг-баранглигини таҳлил этиб баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХIX асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошлари ўзбек шеъриятида лирик қаҳрамоннинг ижтимоий, сиёсий, ахлоқий, оилавий, маиший-маърифий, ишқий муаммоларга фаол муносабати очиб берилган;
адабиётда ўзбек шеърияти билан турк, татар, озарбайжон, рус шоирлари ижодида акс этган даврнинг ҳаётий муаммоларини ифодалашда муштараклик ва шаклий ҳамда мазмуний ўзига хосликлар ўрганилиш билан бирга, уларнинг ўзаро таъсирланиш ҳолатлари уйғунликда аниқланган;
ўзбек шеъриятидаги ижтимоий-сиёсий ҳаёт муаммоларини ёритиш ва лирик қаҳрамон талқинида халқ оғзаки ижоди ҳамда мумтоз адабиёт анъаналари, шунингдек, фикр ва туйғу уйғунлиги, тасвирийлик, қолаверса, миллийлик хусусиятларининг ўрни муҳим эканлиги исботланган;
ўзбек шеъриятининг жанр хусусиятларида бадиий воситаларнинг аҳамияти, шаклий ўзига хосликлари эса вазн, банд, қофия тизими таҳлили асосида очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ХIX асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошлари ўзбек шеърияти мавзу кўлами, бадиияти муаммоларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ижодкор шеъриятда ижтимоий, сиёсий, ахлоқий, оилавий, маиший-маърифий, ишқий муаммоларга фаол муносабатини ёритиш орқали олинган хулосаларидан ОТ–Ф-1-100 рақамли “Имконияти чекланган болалар ижтимоий-маданий фаолиятининг бадиий-ижодиёт воситалари асосида назарий ва амалий такомиллашуви” номли фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил майдаги 89-03-2016-сон маълумотномаси). Натижада ушбу фундаментал лойиҳа бўйича эълон қилинган “Замонавий баркамол инсонни тарбиялаш – давр талаби” номли илмий-оммабоп рисолада мазкур диссертация бўйича ёзилган илмий мақолалардаги материаллар асос бўлган;
ўзбек шеъриятидаги ижтимоий-сиёсий ҳаёт муаммоларини ёритиш ва лирик қаҳрамон талқинида халқ оғзаки ижоди, мумтоз адабиёт анъаналари, фикр, туйғу уйғунлиги, тасвирийлик, қолаверса, миллийлик хусусиятларининг ўрни муҳим эканлиги ҳақидаги хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклор институтида “Ўзбек мумтоз адабиёти ва ХХ аср ўзбек адабиёти тарихи” ҳамда “Ҳозирги адабий жараён” бўлимлари ҳамкорлигида 2012-2016 йилларда олиб борилган ФА–Ф-1-ГО39 рақамли “Алишер Навоий (2жилдлик) ва Абдулла Қодирий қомусларини яратиш” фундаментал илмий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил майдаги 89-03-2016-сон маълумотномаси). Натижада мазкур қомусий луғат таркибидаги муайян атамаларнинг ғоявий-бадиий жиҳатдан бойитилиши таъминланган;
XIX асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошлари ўзбек шеъриятидаги давр муаммолари ва унга лирик қаҳрамон муносабатини ёритишдаги материаллардан Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси Фарғона вилоят бўлими уюшма аъзолари билан ўтказилган семинарларда, ёш ижодкорларнинг тўгарак машғулотларида, адабиётга оид тарғибот ишларида фойдаланилган (Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси Фарғона вилоят бўлимининг 2019 йил 2 майдаги 26-сон маълумотномаси). Натижада бу материаллар ўша давр адабиётидаги тасаввурларнинг кенгайишига ва билимларнинг ортишига хизмат қилган;
ўзбек шеъриятининг жанр хусусиятларида бадиий воситаларнинг аҳамиятига оид хулосалардан Фарғона вилояти телерадиокомпаниясининг “Очиқ мулоқот”, “Замондош”, “Адабий муҳит”, “Қадрият”, “Маънавият – қалб кўзгуси” кўрсатувлари ҳамда “Маънавият”, “Зиё масканларида” номли радиоэшиттиришлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Фарғона вилоят телерадиокомпаниясининг 2018 йил 1 августдаги 465-сон маълумотномаси). Натижада юқорида номлари санаб ўтилган кўрсатув ва радиоэшиттиришларнинг оммабоплиги ҳамда илмийлиги таъмин этилган.