Содиков Улуғбек Жўраевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Математикани ўқитишда масалавий ёндашув орқали ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантириш методикаси”, 13.00.02–Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (математика) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.PhD/Ped804.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
Илмий раҳбар: Рўзиева Дилноз Исомжоновна, педагогика фанлари доктори, доцент.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, Тошкент кимё-технология институти, Тошкент давлат педагогика университети, DSc.28.12.2017.Ped.01.09.
Расмий оппонентлар: Лутфиллаев Махмуд Хасанович, педагогика фанлари доктори, профессор; Жуманиёзов Қудрат Сапаевич, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: математикани ўқитишда масалавий ёндашув орқали ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантириш босқичлари масалаларнинг дидактик функцияларини (ўргатувчи, ривожлантирувчи, тарбияловчи ва назорат қилувчи) белгилаш асосида аниқлаштирилган;
математикани ўқитиш жараёнида ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантириш методикаси амалий-татбиқий мазмундаги муаммоли вазиятларни математик моделлаштириш (миқдорий ифодалаш, тавсифлаш, боғлиқликни ўрганиш)га масалавий ёндашувнинг тамойилларини (мақсадга йўналганлик, тўлалик, тизимлилик, кетма-кетлик) қўллаш асосида такомиллаштирилган;
ижодий қобилиятларни ривожлантиришнинг мантиқий тузилмаси ўқув-ижодий фаолиятга масалавий ёндашувнинг алгоритмик босқичларини (масаланинг турлари, ечиш босқичлари, талаблари) интеграциялаш (мақсадга йўналтириш, тизимлаш, рефлексивлаш) асосида ишлаб чиқилган;
математикани ўқитишнинг ўқув-методик таъминоти (дарс ишланмалари, ўқув, услубий қўлланмалар) ўқув материаллари мазмунига ностандарт масалаларни ечиш усуллари (таҳлил қилиш, синтезлаш, умумлаштириш, абстракциялаш, ўхшатиш, вариациялаш)ни киритиш асосида такомиллаштирилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Математикани ўқитишда масалавий ёндашув орқали ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантириш бўйича олинган илмий натижалари асосида:
ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантириш босқичлари, масалаларнинг дидактик функциялари, ижодий қобилиятларни ривожлантиришнинг мантиқий тузилмаси, ўқув-ижодий фаолиятга масалавий ёндашувнинг босқичларига доир таклифларидан ИТД-1-14 рақамли “Узлуксиз таълим тизимида математика ва табиий фанларни ўқитишда узвийликни таъминлаш модели ва унинг дидактик таъминоти” мавзусидаги илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 18 апрелдаги 89-03-1530-сон маълумотномаси). Ушбу лойиҳа доирасида муаммоли, ностандарт математик масалаларни ечиш усулларидан фойдаланиш, амалий-татбиқий мазмундаги масалаларни ечишни математик моделлаштириш орқали такомиллаштириш асосида ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантириш ҳамда маълум самарадорликка эришиш имконини берган;
математикани ўқитиш жараёнида ўқувчиларда ижодий қобилиятларни ривожлантириш методикаси, амалий-татбиқий мазмундаги муаммоли вазиятларни математик моделлаштиришга йўналтирилган талабларга оид хулосалар ва тавсиялардан “Педагогика” таълим соҳаси 5110100 – Математика ўқитиш методикаси бакалавриат таълим йўналишининг Давлат таълим стандартини (O’zDSt 2016, 36.2016) такомиллаштиришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 18 апрелдаги 89-03-1530-сон маълумотномаси). Мазкур таълим стандарти математика фанидан ўқув мазмунини ишлаб чиқиш, таълим тизимида узвийлик ва фанлараро интеграцияни таъминлашга хизмат қилган;
математикани ўқитиш ўқув-методик таъминоти, ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантиришга қаратилган стандарт ва ностандарт масалаларга оид таклифлар “Математика дарсларида масалалар ечиш методикаси” номли ўқув қўлланма ва “Математикадан ностандарт масалалар ечиш методикаси” (2012 й.) номли услубий қўлланма мазмунига сингдирилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 18 апрелдаги 89-03-1530-сон маълумотномаси). Мазкур ўқув материаллари математикани ўқитишда ўқувчиларда фанга қизиқишни уйғотиш, ижодий ва интеллектуал қобилиятларини ривожлантириш, иқтидорли ўқувчиларни танлаб олиш ва таълим самарадорлигини оширишга хизмат қилган.