Рахимджанова Нигора Қудратиллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Туркистон даврий матбуотида ислом дини ва маърифатининг долзарб масалалари (ХIХ аср охири – ХХ аср бошлари)”, 07.00.08–Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2019.4.PhD/Tar157.
Илмий раҳбар: Зияева Доно Ҳамидовна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тарих институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти, DSc.02/30.12.2019.Tar.56.01.
Расмий оппонентлар: Дониёров Алишер Худойбердиевич, тарих фанлари доктори, профессор; Лутфиллаев Ҳамидилло Муродиллаевич, тарих фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон халқаро ислом академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Туркистонда мустамлака тузум шароитида ислом дини ва таълимоти, диний таълим ва урф-одатлар, ислом маърифатининг ҳолати каби масалаларни даврий нашрлар материаллари таҳлили асосида ўрганиш орқали диннинг жамият ижтимоий-маънавий ҳаётида тутган ўрнини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:  
мустамлака даврида ислом дини чекланган ва диний уламолар сиёсий мавқеидан маҳрум бўлган бир шароитда тараққийпарвар уламолар ташкил қилган “Ал-ислоҳ” диний-маърифий журнали ислом маърифатини тарғиб этиш, шариатга, хусусан, фарз амалларига доир саволларга ваколатли жавоб бериш, мунозарали масалаларда тўғри йўл кўрсатиш ва фатволар беришда муҳим восита бўлганлиги аниқланган;
миллий матбуот саҳифаларида маърифатпарварлар, уламолар ислом динининг софлигини сақлаш, турли маросим ва урф-одатларнинг ислом динига нечоғли алоқадорлигини тўғри англаб етиш, турли бидъатларга қарши курашиш масалаларида маҳаллий мусулмонларга тўғри йўл кўрсатишга, Қуръони карим, ҳадислар асосида, ҳанафия мазҳаби доирасида тушунтиришлар беришга ҳаракат қилганликлари ёритиб берилган;
мустамлака тузум шароитида қози ва мударрисларни тайинлашда номзодларнинг мустамлакачиларга хайрихоҳлиги асосий мезон сифатида қаралгани, оқибатда таълим ва суд тизимида адолатсизликнинг кучайишига, мадрасаларда билимсиз мударрислар кўпайишига, таълим сифатининг тушиб кетишига олиб келганлиги аниқланган;
бошланғич мактаб ва мадрасаларда диний таълимни тўғри ташкил қилиш, назарий ва амалий билимлар уйғунлигини таъминлаш, мадрасаларда “ислом тарихи”, “ҳадисшунослик”, “тафсир”га ажратилган соатларни кўпайтириш ва чуқурроқ ўргатиш ўша давр матбуотида долзарб масалалардан бири сифатида маърифарпарварлар, уламолар томонидан қизғин муҳокама қилинганлиги кўрсатиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Туркистон даврий матбуотида ислом дини ва маърифатининг долзарб масалалари (XIX аср охири – XX аср боши) мавзуси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
даврий матбуот саҳифаларида ёритилган мустамлака ҳукуматининг ислом динига оид сиёсати ва унинг диний муассасалар ҳамда маҳаллий аҳолининг ижтимоий-диний ҳаётига бўлган таъсири, қози, мударрислар фаолиятига оид маълумотлардан ФА-А3-ГО40 рақамли “XIX аср охири – XX асрда Ўзбекистонда диний сиёсат ва диний конфессиялар” амалий лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 22 августдаги 3/1255-2295-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижалари даврий матбуот орқали Туркистон ўлкасидаги диний ҳаёт, империянинг ислом динига доир сиёсати ва унинг оқибатларини ўрганиш учун хизмат қилган;
Туркистон даврий матбуотида ислом дини билан боғлиқ мақолаларни мониторинг қилиш асосида унинг саҳифаларида чоп этилган тасаввуф вакиллари ва тариқатларга оид мақолалар, этнографик тадқиқотлар, диний зиёратгоҳлар, диний уламолар фаолияти билан боғлиқ маълумотлардан ОТФ-1135 рақамли “XIX – XX аср бошларида ўзбек халқининг интелектуал маданий мероси: анъаналар ва трансформация жараёнлари” фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 22 августдаги 3/1255-2295-сон маълумотномаси). Туркистон даврий матбуотида саҳифаларида чоп этилган тасаввуф вакиллари ва тариқатларга оид мақолалар, этнографик тадқиқотлар, диний зиёратгоҳлар, диний уламолар фаолиятини ойдинлаштириш хизмат қилган;
ислом динига доир рус ва ўзбек (араб алифбосида) тиллардаги даврий матбуот саҳифаларида нашр этилган мақолалар тадқиқига оид натижалардан Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонасининг “Қўлёзмалар, нодир ва алоҳида қимматга эга нашрлар хизматлари” фондларида сақланаётган Туркистон матбуотидаги ислом дини ва маърифатига оид мақолалар библиографик кўрсаткичини тузишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлигининг 2019 йил 25 июлдаги 11-2626-сон маълумотномаси). Мақолалар рўйхати ва илмий тавсифи тадқиқотчилар, соҳа мутахассислари, фойдаланувчилар томонидан мақсадли фойдаланишда, ноёб газета ва журналлар кўргазмалари тақдимотларида тўлиқ ахборот тақдим этиш имконини яратиш билан бирга, илмий-амалий хизмат қилган.