Сайфиллаева Дилфуза Кахрамоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Абу Ҳомид Ғаззолийнинг ижтимоий-фалсафий қарашлари”, 09.00.03–Фалсафа тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/Fal239.
Илмий раҳбар: Сафарова Нигора Олимовна, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2019.F.02.02.
Расмий оппонентлар: Хажиева Максуда Султановна, фалсафа фанлари доктори, профессор, Хошимхонов Мўмин Хошимхонович, фалсафа фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Абу Ҳомид Ғаззолий илмий меросининг ёшлар тарбиясидаги маънавий-маърифий ва ижтимоий-ахлоқий ўрнини асослаб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Абу Ҳомид Ғаззолийнинг “Насиҳат ул-мулк” асарида илгари сурилган ҳукмдор ва унинг ижтимоий роли (қонун ва ахлоққа риоя қилиш), маънавий қиёфаси (эзгулик, эътиқодлилик, меҳрлилик, вафо) ва ижтимоий фаоллигига доир қарашларининг тинчлик ва барқарорликни таъминлашдаги конструктив аҳамияти мантиқий асосланган;
Абу Ҳомид Ғаззолий ижтимоий-фалсафий меросининг гуманистик моҳияти XI–XII асрлардаги ақидапарастлик, мазҳабчилик сингари ғоявий-мафкуравий манбалар ва тарихий шарт-шароитлар (ислом софлиги учун кураш) асосида аниқлаштирилган;
Абу Ҳомид Ғаззолийнинг жамият ижтимоий тузулмасини кўрсатувчи фалсафий концепцияси ҳамда унинг асарларидаги ижтимоий ўзликни англаш, ижтимоий ҳамжиҳатлилик ва ижтимоий толерантлик каби ахлоқий тамойилларнинг ёшлар тарбиясидаги маънавий бағрикенглик (ўзгаларга нисбатан меҳр-мурувват, саҳийлик, кенг феъллик) ва ватанпарварлик (ватан тақдири учун жавобгарлик)нинг бунёдкорлик моҳияти очиб берилган;
Абу Ҳомид Ғаззолийнинг “Уйланиш одоби” асарида ўша давр мусулмон аёлининг жамиятдаги ўрни, оиладаги роли сабр-қаноат, нафсни енгиш, жавонмардлик сингари инсон комиллиги мезонлари ҳамда ахлоқий поклик тамойиллари воситасида очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Абу Ҳомид Ғаззоллий маънавий меросида жамиятнинг фалсафий таҳлилини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Абу Ҳомид Ғаззолийнинг ҳукмдор ҳамда унинг маънавий қиёфаси ва ижтимоий ролига доир илмий-назарий таклиф-тавсияларидан Ўзбекистон Миллий университетида 2015-2017 йилларда бажарилган “Демократик ислоҳотларда ўзбек моделининг концептуал масалалари таҳлили ва изчил ривожланишнинг назарий-методологик асослари” мавзусидаги А-1-163 рақамли амалий лойиҳа учинчи босқичининг “Тараққиёт модели –ривожланиш ва ислоҳотлар жараёнининг асоси” деб номланган банди ижросини таъминлашда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 29 сентябрдаги 89-03-3276-сон маълумотномаси). Бу эса, амалий лойиҳа доирасида Ўзбекистонда олиб борилаётган сиёсий соҳадаги ислоҳотлар самарадорлигини оширишга ва лойиҳанинг самарали бўлишига хизмат қилган;
Ғаззолийнинг ижтимоий-фалсафий қарашларини шакллантирган тарихий шарт-шароитлар ва ғоявий манбалар илмий методологик позициядан умуминсоний қадриятлар нуқтаи назаридан ишлаб чиқилган илмий таҳлил ва хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг “Мир Араб” мадрасасида фалсафа, этика ва мантиқ фанларидан ўқув қўлланмаларни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2019 йил 11 мартдаги 1291-сон маълумотномаси). Натижада, давлат дастурида белгиланган вазифаларни амалга оширишда давлат ва жамоатчилик назоратини олиб боришнинг самарали механизмларини ва амалиётини ривожлантиришга хизмат қилган;
Абу Ҳомид Ғаззоллийнинг жамият тўғрисидаги тушунчаси, унинг ижтимоий структураси ва жамиятга берилган фалсафий таҳлилига оид умумлаштирувчи хулосаларидан Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг “Жаҳон тамаддуни дурдоналари”, “Замондош”, “Асрларнинг асраганлари”, “Менга сўз беринг”, “Ассалом, Бухоро” телекўрсатувларини ва “Бухоро” радиосининг “Мулоқот ва мунозара”, “Қадриятлар қадим бешиги” радиоэшиттиришлар сценарийсини тайёрлашда унумли фойдалинилган (Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг 2018 йил 12 декабрдаги 01-578-сон маълумотномаси). Натижада, кўрсатувларнинг илмий-оммабоплигини таъминлашга, телетомошабинларда тарихий хотира ва миллий маънавиятни юксалтиришга, Ватанга бўлган меҳр-муҳаббатни кучайтиришга хизмат қилган;
аёл ҳамда унинг ахлоқий қиёфаси, жамиятдаги ижтимоий роли ва аҳамиятини кўрсатиб берувчи ғояларига оид концептуал таклиф-тавсиялари ва хулосаларидан Ўзбекистон “Миллий Тикланиш” демократик партиясининг 2019 йилга мўлжалланган чора-тадбирлар Дастурининг “Партиянинг ижтимоий-сиёсий, маънавий-мафкуравий, ташкилий, аёллар ва ёшлар соҳаларидаги вазифалари доирасидаги амалий ва тарғибот- ташвиқот фаолияти” деб номланган III бўлимнинг 3.5 бандидаги “Депутат билан юзма-юз” ва 3.6 бандидаги “Жисмоний ва руҳий баркамоллик сари” мавзусидаги тадбир дастурларини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон “Миллий Тикланиш” демократик партиясининг 2019 йил 5 октябрдаги 01-617-сон маълумотномаси). Натижада, илмий-амалий тадбирларни амалга оширишга, мамлакатимиз ёшларининг интеллектуал ва илмий салоҳиятини шакллантиришга қаратилган тарғибот-ташвиқот ишлари самарадорлигига хизмат қилган.