Норбоева Умида Тоштемировнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Ғўза навларининг шўрланишга мослашиш ва чидамлилигининг физиологик асослари», 03.00.07–Ўсимликлар физиологияси ва биокимёси (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.DSс/В78.
Илмий маслаҳатчи: Хўжаев Жўрақул Хўжаевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.53.01.
Расмий оппонентлар: Раҳмонқулов Саид-Акбар, биология фанлари доктори, профессор, академик; Давронов Қодиржон Сотволдиевич, биология фанлари доктори, профессор; Қурбанбаев Илхам Жуманазарович, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўза навларининг тупроқ шўрланиши шароитида сув алмашинуви, шўрга чидамлилик ва мослашишнинг физиологик, биокимёвий хусусиятлари асосида ғўзанинг тупроқ шўрланишига ҳимоявий мослашиши ҳамда шўрга чидамлиликни аниқлашнинг тезкор ва чидамлиликни ошириш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор тупроқ шўрланиши ва намлик даражалари таъсири натижасида боғланган хлорофиллар, антиоксидант ферментлар фаоллиги, барглардаги боғланган сув, барглардаги қолдиқ сув танқислиги, баргларнинг диффузион қаршилиги, тургоцентлик даражасининг барқарорлик коэффициенти каби физиологик ва биокимёвий  кўрсаткичларнинг турли даражада ўзгариши исботланган;
ғўзанинг шўрланишга нисбатан ҳимоявий мослашиш хусусиятлари аниқланиб, тупроқдаги намлик даражасига боғлиқ ҳолда навларнинг шўрланишга чидамлилигининг физиологик ва  биокимёвий жиҳатлари асосланган;
тупроқ шўрланиши ва қурғоқчиликнинг ғўза навлари ҳосилдорлигига таъсири: ғўза навларининг ўсиш динамикаси, барг сатҳининг кенгайиши, фотосинтезнинг соф маҳсулдорлиги, ҳосил ва унинг сифатини белгилайдиган кўрсаткичлар аниқланган;
илк бор ғўза ўсимлигининг тупроқ шўрланишига нисбатан чидамлилик даражасини аниқлашнинг тезкор (электр қаршилик ва барқарорлик коэффициентини аниқлаш) усуллари ишлаб чиқилган;
илк бор ғўзанинг тупроқ шўрланишига нисбатан чидамлилик даражасини  оширишнинг (чигитларни экишдан олдин ва ўсимликларга вегетация даврида ишлов бериш) усуллари ишлаб чиқилган ва бу усулларнинг ҳосил ва унинг сифатига ижобий таъсири аниқланган;
тупроқ шўрланиши даражаларига ва бошқа экстремал омилларга нисбатан чидамли ҳамда  ҳосилдорлиги ва сифат кўрсаткичлари юқори бўлган навлар аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ғўза навларининг шўрланишга мослашиш ва чидамлилигининг физиологик асосларини турли даражадаги тупроқ шўрланиши шароитларида тадқиқ қилиш бўйича олинган натижалар асосида:
тупроқ шўрланишига нисбатан ғўзанинг шўрга чидамлилик даражасини аниқлашнинг тезкор ва шўрга чидамлиликни ошириш усуллари Бухоро вилояти шароитида 500 гектар майдонга жорий этилган (Ўзбекистон фермер деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг 2019 йил 8 ноябрдаги 08.01/03-3064-сон маълумотномаси). Натижада ғўза навларининг шўрланишга чидамлилигининг ошиши эвазига ҳосилдорликни ошириш имконини берган;
ғўзанинг чигитини экишдан олдин ва шоналаш фазасида мис сульфат эритмаси билан ишлов бериш усулидан ФА-А8-Т015 рақамли «Интрогресссив линиялардан фойдаланиб, сув танқислиги шўрхокликка комплекс чидамли янги нав ва линияларни қайта ишлаш ва ишлаб чиқаришга татбиқ этиш» лойиҳасида комплекс чидамли янги нав ва линияларни қайта ишлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 13 ноябрдаги 4/1255-3020-сон маълумотномаси). Натижада шўрга чидамли ғўза линиялари ажратиб олиш ва ушбу линиялар шўрга чидамли ғўза навларини яратишда амалий селекция жараёнларида фойдаланиш имконини берган;
ғўзанинг шўрга чидамлилик даражасини аниқлашнинг тезкор ва шўрга чидамлиликни онтогенетик усулларидан Бухоро вилояти ва унга ёндош худудларнинг ҳар ҳил даражада шўрланган майдонларига мос навларни танлашда фойдаланилган (Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги экинлари навларини синаш марказининг 2019 йил 19 декабрдаги Т-6-4-649-сон маълумотномаси). Натижада ғўза навларининг шўрга чидамлилик даражалари асосида уларни турли даражада шўрланган майдонларга жойлаштириш имконини берган.