Юсупов Олимжон Шохоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қоракўл қўйлар организмига Ferula assafoetida ўсимлигининг таъсири», 16.00.04–Ветеринария фармакологияси ва токсикологияси. Ветеринария санитарияси, экологияси, зоогигиенаси, ветеринар-санитария экспертизаси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.3.PhD/V34.
Илмий раҳбар: Ниёзов Ҳаким Бақоевич, ветеринария фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд ветеринария медицинаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд ветеринария медицинаси институти, DSc.30.08.2018.V.12.01.
Расмий оппонентлар: Салимов Юнус, ветеринария фанлари доктори, доцент; Шокиров Латиф Халимович, ветеринария фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ветеринария илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қизилқум ҳудудида кенг тарқалган Ferula assafoetida ўсимлигининг вегетация даврида кимёвий таркибини ўрганиш, ўсимликни пояси ва илдизидан олинган ширасини лаборатория ҳайвонлари ҳамда донини қоракўл қўйлар организмига таъсирини илмий асослаш, шунингдек қоракўл қўйларининг Ferula assafoetida ўсимлигидан заҳарланишининг олдини олиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор республикамизнинг чўл ҳудудларида Ferula assafoetida (сассиқ коврак) ўсимлигининг вегетация давридаги кимёвий таркиби аниқланган;
Ferula assafoetida ўсимлиги шираси сичқонларга 100 мг/кг миқдорда оғиз орқали ичирилганда, уларнинг клиник кўрсаткичлари ва шиллиқ пардаларида ўзгаришлар қайд этилмаганлиги аниқланган;
коврак ўсимлигининг пояси ва илдизидан олинган шира қоракўл қўйларига 14 кун давомида 100 мл дан ичириб борилганда, тажрибанинг 8-кунидан бошлаб унинг донидан ҳар бир қўйга 150 граммдан 60 кун давомида бериб борилганда заҳарланишнинг клиник белгилари тажрибанинг 28-кунида яққол намоён бўлиши, шунингдек улар қонидаги айрим морфологик, биокимёвий ва иммунологик кўрсаткичларда ўзгаришлар намоён бўлиши асосланган;
Ferula assafoetida ўсимлигини қоракўл қўйлар организмига кўрсатадиган токсик таъсири аниқланиб, профилактика қилиш бўйича чора-тадбирлар мажмуаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қоракўл қўйлар организмига Ferula assafoetida ўсимлигининг таъсири бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
Қоракўл қўйлар рациони таркибига Ferula assafoetida ўсимлиги донидан қўшиб берилганда, озиқлантириш муддати 30 кундан ошмаслиги, коврак билан заҳарланишнинг олдини олиш мақсадида қоракўл қўйлар рационига 1 г/кг тирик вазнига “Азкамар” бентонитини қўшиб бериш Бухоро вилояти Қоровулбозор, Жондор туманларида қоракўлчилик хўжаликларида жорий қилинган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2019 йил 13 майдаги 02/17-309-сон маълумотномаси). Натижада қоракўл қўйлар организмига Ferula assafoetida ўсимлиги донининг салбий таъсири камайтирилиб, маҳсулдорликнинг пасайиши ва уларнинг нобуд бўлишини олдини олишга эришилган;
«Сассиқ коврак (Ferula assafoetida) донининг қоракўл қўйлар организмига таъсири ва унинг олдини олиш бўйича тавсиянома» тасдиқланиб, Бухоро ва Навоий вилоятлари қоракўлчилик хўжаликларидаги қоракўл қўйларини коврак дони билан заҳарланишининг олдини олишда жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2019 йил 13 майдаги 02/17-309-сон маълумотномаси). Натижада қоракўлчилик хўжаликларидаги қоракўл қўйларини коврак дони билан заҳарланишининг олдини олиш имконияти яратилган.
Ferula assafoetida ўсимлиги донининг қоракўл қўйлар организмига таъсирининг олдини олиш бўйича ишлаб чиқилган комплекс усуллар Бухоро вилояти Қоровулбозор, Жондор туманларида қоракўлчилик хўжаликларида жорий этилган (Республика «Қоракўлчилик» уюшмасининг 2019 йил 18 майдаги 39/01-97-сон маълумотномаси). Ушбу комплекс усулларни қўллаш ҳисобига заҳарланишларнинг олдини олишга эришилган.