Набиев Абдурахим Абдухамидовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Доломит қўшимчали термик барқарор аммиакли селитра олиш технологияси», 02.00.13–Ноорганик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Т428.

Илмий раҳбар: Реймов Ахмед Мамбеткаримович,техника фанлари доктори, катта илмий ходим.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, Тошкент кимё-технология институти, DSc.27.06.2017.K/T.35.01.

Расмий оппонентлар: Мирзакулов Холтура Чориевич, техника фанлари доктори, профессор; Султонов Боходир Элбекович, техника фанлари доктори, доцент.

Етакчи ташкилот: Фарғона политехника институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятига молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: аммоний нитрати суюқланмасига маҳаллий доломит минералларини қўшиш асосида термик барқарор аммиакли селитра (АС) олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

доломит минералларининг физик-механик хоссаларини аниқлаш натижалари асосида уларни АСга модификатор сифатида қўллаш мумкинлиги исботланган;

NH₄NO₃ суюқланмасига доломит қўшимчаларини 100:3дан 100:45гача оғирлик нисбатда қўллаш асосида АС доналари мустаҳкамлигини 2–6 баробар ошириши ва ёпишқоқлигини 2–3 баробар камайтириши аниқланган;

NH₄NO₃ суюқланмасида CaMg(CO₃)₂ минералининг парчаланиши натижасида доломитнинг карбонатсизланиши исботланган;

доломит қўшилган селитра суюқланмасини совитишда тоза NH₄NO₃ нинг тўғридан-тўғри II®IV га полиморф ўтиши натижасида маҳсулотни сақлаш ва ташиш пайтидаги ҳарорат ўзгаришларида (25–45°С) АС доналари бузилмасдан барқарор қолиши аниқланган;

доломит уни иштирокида NH₄NO₃ парчаланишининг бошланғич ҳарорати 211дан 268°Сгача ошганлиги аниқланган;

доломит қўшимчали ёпишқоқлиги бўлмаган ва термик барқарор АС олиш технологияси ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

NH₄NO₃ суюқланмаси ва доломит асосида ёпишқоқлиги бўлмаган ва термик барқарор селитра олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

доломитли селитрага техник шарт Навоий стандартлаштириш ва метрология бошқармаси томонидан тасдиқланган (TSh00203849-139-2017). Мазкур техник шарт кальций ва магний қўшимчали маҳсулотнинг сифатини  ва технологик жараённи назорат қилишга имкон беради;

NH₄NO₃ суюқланмаси ва доломит уни асосида ёпишқоқлиги бўлмаган АС (таркибида 34%дан кам бўлмаган N) ва термик барқарор АС (таркибида 28%дан кўп бўлмаган N) олиш технологиялари «Navoiyazot» АЖнинг «2020–2021 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган («Navoiyazot» АЖнинг 2019 йил 24 майдаги 5309-сон маълумотномаси). Натижада четдан келтирилаётган магнезитни маҳаллий хомашёга алмаштириш ҳамда детонацион хоссаси пасайтирилган термик барқарор АС олиш имконини берган;

магний тутган аммиакли селитра олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича VIII-Республика инновацион ғоялар, технологиялар ва лойиҳалар ярмаркасида «Navoiyazot» АЖ билан 15-20-сон хўжалик шартномаси тузилган (2015 йил 19 майда 352 рақам билан рўйхатга олинган). Натижада экспортга мўлжалланган оҳакли-аммиакли селитра ишлаб чиқаришини ташкил этиш имконияти яратилган.