Nabiev Abduraxim Abduxamidovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Dolomit qo‘shimchali termik barqaror ammiakli selitra olish texnologiyasi», 02.00.13–Noorganik moddalar va ular asosidagi materiallar texnologiyasi (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.3.PhD/T428.

Ilmiy rahbar: Reymov Axmed Mambetkarimovich,texnika fanlari doktori, katta ilmiy xodim.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Umumiy va noorganik kimyo instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Umumiy va noorganik kimyo instituti, Toshkent kimyo-texnologiya instituti, DSc.27.06.2017.K/T.35.01.

Rasmiy opponentlar: Mirzakulov Xoltura Chorievich, texnika fanlari doktori, professor; Sultonov Boxodir Elbekovich, texnika fanlari doktori, dotsent.

Yetakchi tashkilot: Farg‘ona politexnika instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatiga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: ammoniy nitrati suyuqlanmasiga mahalliy dolomit minerallarini qo‘shish asosida termik barqaror ammiakli selitra (AS) olish texnologiyasini ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

dolomit minerallarining fizik-mexanik xossalarini aniqlash natijalari asosida ularni ASga modifikator sifatida qo‘llash mumkinligi isbotlangan;

NH₄NO₃ suyuqlanmasiga dolomit qo‘shimchalarini 100:3dan 100:45gacha og‘irlik nisbatda qo‘llash asosida AS donalari mustahkamligini 2–6 barobar oshirishi va yopishqoqligini 2–3 barobar kamaytirishi aniqlangan;

NH₄NO₃ suyuqlanmasida CaMg(CO₃)₂ mineralining parchalanishi natijasida dolomitning karbonatsizlanishi isbotlangan;

dolomit qo‘shilgan selitra suyuqlanmasini sovitishda toza NH₄NO₃ ning to‘g‘ridan-to‘g‘ri II®IV ga polimorf o‘tishi natijasida mahsulotni saqlash va tashish paytidagi harorat o‘zgarishlarida (25–45°S) AS donalari buzilmasdan barqaror qolishi aniqlangan;

dolomit uni ishtirokida NH₄NO₃ parchalanishining boshlang‘ich harorati 211dan 268°Sgacha oshganligi aniqlangan;

dolomit qo‘shimchali yopishqoqligi bo‘lmagan va termik barqaror AS olish texnologiyasi ishlab chiqilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

NH₄NO₃ suyuqlanmasi va dolomit asosida yopishqoqligi bo‘lmagan va termik barqaror selitra olish texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:

dolomitli selitraga texnik shart Navoiy standartlashtirish va metrologiya boshqarmasi tomonidan tasdiqlangan (TSh00203849-139-2017). Mazkur texnik shart kal`siy va magniy qo‘shimchali mahsulotning sifatini  va texnologik jarayonni nazorat qilishga imkon beradi;

NH₄NO₃ suyuqlanmasi va dolomit uni asosida yopishqoqligi bo‘lmagan AS (tarkibida 34%dan kam bo‘lmagan N) va termik barqaror AS (tarkibida 28%dan ko‘p bo‘lmagan N) olish texnologiyalari «Navoiyazot» AJning «2020–2021 yillarda amaliyotga joriy etish bo‘yicha istiqbolli ishlanmalar ro‘yxati»ga kiritilgan («Navoiyazot» AJning 2019 yil 24 maydagi 5309-son ma’lumotnomasi). Natijada chetdan keltirilayotgan magnezitni mahalliy xomashyoga almashtirish hamda detonatsion xossasi pasaytirilgan termik barqaror AS olish imkonini bergan;

magniy tutgan ammiakli selitra olish texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha VIII-Respublika innovatsion g‘oyalar, texnologiyalar va loyihalar yarmarkasida «Navoiyazot» AJ bilan 15-20-son xo‘jalik shartnomasi tuzilgan (2015 yil 19 mayda 352 raqam bilan ro‘yxatga olingan). Natijada eksportga mo‘ljallangan ohakli-ammiakli selitra ishlab chiqarishini tashkil etish imkoniyati yaratilgan.