Алиқулов Шухрат Шарофовичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Cуст ўтказувчи уран рудаларини ер остида танлаб эритиш технологиясини ишлаб чиқиш ва жадаллаштириш», 04.00.10–Геотехнология (очиқ, ер ости ва қурилиш) (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.DSc/Т183.

Илмий маслаҳатчи: Санақулов Қувондиқ, техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат кончилик институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Навоий давлат кончилик институти, Тошкент давлат техника университети, DSc.27.06.2017.T.06.01.

Расмий оппонентлар: Дуйсебаев Бауржан Оразович, техника фанлари доктори, профессор, академик; Тошов Жавохир Буриевич, техника фанлари доктори, доцент; Эргашев Улуғбек Абдурасулович, техника фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Минерал ресурслар институти ДК.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: ер остида танлаб эритмага ўтказишни жадаллаштириш, суст ўтказувчи ва сувга кам тўйинган уран маъданларини қазиб олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат. 

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

суст ўтказувчи уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказишда эритманинг ҳаракатланиш тезлиги ва коэффициент фильтрацияси аниқланган, суюқликни қатламда ҳаракат қонунияти асосида фильтрланиш тезлиги формуласи ишлаб чиқилган;

эритманинг қатламдаги фильтрланиш тезлиги юборувчи қудуқнинг унумдорлигига боғлиқлиги, фильтрланиш коэффициенти маъдан қатламини қалинлиги ва тоғ жинсининг бўшлиғи унинг қаттиқлик даражаси бўйича жойлашишига боғлиқлиги аниқланган;

суст ўтказувчи уран маъданларини эритиб олиш учун фильтрланиш математик модели ҳамда ер остида танлаб эритмага ўтказиш ва фильтрланиш жараёнини ўзгариши асосида муҳандислик ҳисоблаш алгоритми ишлаб чиқилган;

суст ўтказувчи уран маъданларини танлаб эритмага ўтказишда фильтрланиш коэффициентини ошириш учун юқори фаоллаштирувчи модда сульфанол танланган, эритиш учун унинг концентрацияси ва литологик қисмларда глинали тоғ жинсларининг бўшлиқларида эритмаларнинг сингиш тезлиги аниқланган;

суст ўтказувчи уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказишда намлик бурчагини аниқлаш услуби ишлаб чиқилган ва суст ўтказувчи маъданлардан уранни ер остида танлаб эритмага ўтказишда фильтрланиш коэффициентига юқори фаоллаштирувчи модданинг оптимал таъсирини аниқлаш имкониятини берувчи проекцион усулда тоғ жинсларининг намланиш бурчаги аниқланган;

сувга кам тўйинган уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказишнинг суғориш технологиясини қўллаган ҳолда, депрессия воронкаси ҳосил қилиш натижасида назарий асоси яратилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Суст ўтказувчи ва сувга кам тўйинган уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказиш параметрларини жадаллаштириш ва технологиясини яратиш бўйича олинган илмий  натижалар асосида:

ишқорловчи эритманинг ҳаракатланиш тезлиги ва коэффициент фильтрацияни аниқлаш формулалари ҳамда суст ўтказувчи уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказиш технологияси Навоий кон-металлургия комбинатининг 5-сон кон бошқармасида уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказиш жараёнида амалиётга жорий қилинган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2018 йил 18 сентябрдаги 02-06-04/11702-сон маълумотномаси). Натижада махсулдор бой эритма олиш, қазиб олиш жараёни 1,5 маротобага жадаллаштириш, қазиб олиш вақти 15%га қисқариш, ишлаб чиқариш коэффициенти 20%га ошириш, уранни бирламчи оксидлаш вақти 20%га қисқартириш, қазиб олиш таннархи 5%га камайтириш ва фойдаланиш рентабиллигига эришиш имконини берган;

сувга кам тўйинган уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказиш технологияси ва депрессия воронкасини ҳосил қилиш усули Навоий кон-металлургия комбинатининг Шимолий кон бошқармасида инфилтрланиш оқимини бойитиш жараёнида амалиётга жорий қилинган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2018 йил 18 сентябрдаги 02-06-04/11702-сон маълумотномаси). Натижада уранни ер остида танлаб эритиш технологиясини такомиллаштириш, эритмани тезлиги ва эритмани чуқуроқ киритиш имконини берган;

паст босимли Кендик-тюбе уран кони қатламларида уран маъданларини ер остида танлаб эритмага ўтказиш усули Навоий кон-металлургия комбинатининг Шимолий кон бошқармасида ер остида танлаб эритмага ўтказиш жараёнида амалиётга жорий қилинган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2018 йил 18 сентябрдаги 02-06-04/11702-сон маълумотномаси). Натижада сувга кам тўйинган уран захираларини ер остида танлаб эритмага ўтказиш ва қазиб олишнинг унумдорлигини ошириш имконини берган.