Artikova Maqsad Maxmudovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi: “Sitokinlar, oqsil o‘sish va zararlantirish omillarining surunkali virusli gepatitlar asoratida prognostik ahamiyati” ixtisoslik shifri: 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Tib3654.
Ilmiy rahbar: Navruzova Shakar Istamovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Suyarov Akram Amirkulovich, tibbiyot fanlari doktori; Axmedova Xolida Yuldashevna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: sitokinlar, oqsil o‘sish va zararlantirish omillarining surunkali virusli gepatitlar asoratida prognostik ahamiyatini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor bemorlar qon zardobida ΙNF-γ va ΙL-6 sitokinlar miqdorining keskin ortishi fonida MSR-1 miqdorining keskin kamayishi surunkali V va S virusli gepatit kasalligi faollashuviga sabab bo‘lishi isbotlangan;
ilk bor surunkali S virusli gepatitda ΙNF-γ sitokini miqdoridagi o‘zgarishlar, surunkali V virusli gepatitda TNF-α sitokini va VEGF-A o‘sish omili miqdoridagi o‘zgarishlar kasallik og‘ir kechishiga sabab bo‘lishi aniqlangan;
surunkali S virusli gepatit kechishi faollashuviga ALT va MSR-1, ALT va ΙL-6, AST va VEGF-A, AST va ΙNF-γ, umumiy bilirubin va MSR-1, TNF-α va ΙNF-γ ko‘rsatkichlari orasida manfiy xamda ALT va VEGF-A, TNF-α va ΙL-6, TNF-α va ALT ko‘rsatkichlari orasida musbat korrelyasion aloqalar sabab bo‘lishi aniqlangan;
surunkali V virusli gepatit kechishi faollashuviga ΙNF-γ va TNF-α, ΙL-8 va ΙNF-γ ko‘rsatkichlari orasida musbat xamda ΙNF-γ va VEGF-A, TNF-α va VEGF-A, VEGF-A va ishqoriy fosfataza ko‘rsatkichlari orasida manfiy korrelyasion aloqalar sabab bo‘lishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Sitokinlar, oqsil o‘sish va zararlantirish omillarining surunkali virusli gepatitlar asoratida prognostik ahamiyatini aniqlash jarayonida olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor bemorlar qon zardobida ΙNF-γ va ΙL-6 sitokinlar miqdorining keskin ortishi fonida MSR-1 miqdorining keskin kamayishi surunkali V va S virusli gepatit kasalligi faollashuviga sabab bo‘lishi isbotlanganligi bo‘yicha «Immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024 yil 24 apreldagi № 24-m/079 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 02.05.2024 yildagi 76-sonli; Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 01/562-sonli; Kogon shahar tibbiyot birlashmasi bo‘yichada 12.09.2024 yildagi 3443-2-208-TV/2024-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi 11/73 ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar bemorlarda surunkali virusli gepatitlarni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, statsionarda davolanish muddatini qisqartirish va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi, Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Kogon shahar tibbiyot birlashmasi amaliy faoliyatlariga joriy etilishida immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli qo‘llash statsionarda yotishni qisqarishi xisobiga xar bir bemorga nisbatan 5745985 so‘m, kasallik tashxisi uchun 472300 so‘m iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan; xulosa: bemorlar qon zardobida ΙNF-γ va ΙL-6 sitokinlar miqdorining keskin ortishi fonida MSR-1 miqdorining keskin kamayishi surunkali V va S virusli gepatit kasalligi faollashuviga sabab bo‘lishi asoslangan;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor surunkali S virusli gepatitda ΙNF-γ sitokini miqdoridagi o‘zgarishlar, surunkali V virusli gepatitda TNF-α sitokini va VEGF-A o‘sish omili miqdoridagi o‘zgarishlar kasallik og‘ir kechishiga sabab bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha «Immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024 yil 24 apreldagi № 24-m/079 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 02.05.2024 yildagi 76-sonli; Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 01/562-sonli; Kogon shahar tibbiyot birlashmasi bo‘yichada 12.09.2024 yildagi 3443-2-208-TV/2024-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi 11/73 ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar bemorlarda surunkali virusli gepatitlarni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, statsionarda davolanish muddatini qisqartirish va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi, Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Kogon shahar tibbiyot birlashmasi amaliy faoliyatlariga joriy etilishida immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli qo‘llash statsionarda yotishni qisqarishi xisobiga xar bir bemorga nisbatan 5745985 so‘m, kasallik tashxisi uchun 472300 so‘m iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan; xulosa: surunkali S virusli gepatitda ΙNF-γ sitokini miqdoridagi o‘zgarishlar, surunkali V virusli gepatitda TNF-α sitokini va VEGF-A o‘sish omili miqdoridagi o‘zgarishlar kasallik og‘ir kechishiga sabab bo‘lishi asoslangan;
uchinchi ilmiy yangilik: surunkali S virusli gepatit kechishi faollashuviga ALT va MSR-1, ALT va ΙL-6, AST va VEGF-A, AST va ΙNF-γ, umumiy bilirubin va MSR-1, TNF-α va ΙNF-γ ko‘rsatkichlari orasida manfiy xamda ALT va VEGF-A, TNF-α va ΙL-6, TNF-α va ALT ko‘rsatkichlari orasida musbat korrelyasion aloqalar sabab bo‘lishi aniqlanganligi buyicha «Immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024 yil 24 apreldagi № 24-m/079 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 02.05.2024 yildagi 76-sonli; Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 01/562-sonli; Kogon shahar tibbiyot birlashmasi bo‘yichada 12.09.2024 yildagi 3443-2-208-TV/2024-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi 11/73 ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar bemorlarda surunkali virusli gepatitlarni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, statsionarda davolanish muddatini qisqartirish va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi, Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Kogon shahar tibbiyot birlashmasi amaliy faoliyatlariga joriy etilishida immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli qo‘llash statsionarda yotishni qisqarishi xisobiga xar bir bemorga nisbatan 5745985 so‘m, kasallik tashxisi uchun 472300 so‘m iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan; xulosa: surunkali S virusli gepatit kechishi faollashuviga ALT va MSR-1, ALT va ΙL-6, AST va VEGF-A, AST va ΙNF-γ, umumiy bilirubin va MSR-1, TNF-α va ΙNF-γ ko‘rsatkichlari orasida manfiy xamda ALT va VEGF-A, TNF-α va ΙL-6, TNF-α va ALT ko‘rsatkichlari orasida musbat korrelyasion aloqalar sabab bo‘lishi asoslangan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: surunkali V virusli gepatit kechishi faollashuviga ΙNF-γ va TNF-α, ΙL-8 va ΙNF-γ ko‘rsatkichlari orasida musbat xamda ΙNF-γ va VEGF-A, TNF-α va VEGF-A, VEGF-A va ishqoriy fosfataza ko‘rsatkichlari orasida manfiy korrelyasion aloqalar sabab bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha «Immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024 yil 24 apreldagi № 24-m/079 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 02.05.2024 yildagi 76-sonli; Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha 16.09.2024 yildagi 01/562-sonli; Kogon shahar tibbiyot birlashmasi bo‘yichada 12.09.2024 yildagi 3443-2-208-TV/2024-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi 11/73 ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar bemorlarda surunkali virusli gepatitlarni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, statsionarda davolanish muddatini qisqartirish va va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi, Buxoro viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Kogon shahar tibbiyot birlashmasi amaliy faoliyatlariga joriy etilishida immun holatini hisobga olgan holda surunkali virusli gepatit asoratlarini tashxislash va bashoratlash usuli qo‘llash statsionarda yotishni qisqarishi xisobiga xar bir bemorga nisbatan 5745985 so‘m, kasallik tashxisi uchun 472300 so‘m iqtisodiy samaradorlik berishi asoslangan; xulosa: surunkali V virusli gepatit kechishi faollashuviga ΙNF-γ va TNF-α, ΙL-8 va ΙNF-γ ko‘rsatkichlari orasida musbat xamda ΙNF-γ va VEGF-A, TNF-α va VEGF-A, VEGF-A va ishqoriy fosfataza ko‘rsatkichlari orasida manfiy korrelyasion aloqalar sabab bo‘lishi aasoslangan.
