Ополовникова Кристина Сергеевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бухоро вилояти аҳолисида постнатал онтогенезда параназал синусларнинг ёшга оид қиёсий хусусиятлари” 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Tib3712.
Илмий раҳбар: Харибова Елена Алексадровна, тиббиёт фанлари номзоди, доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Расулов Ҳамидулла Абдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Калашникова Светлана Александровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат тиббиёт университети.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Бухоро ва Навоий вилоятлари аҳолисида постнатал онтогенезда бурун ёндош бўшлиқларнинг ўсиши ва ривожланиш жараёнини ёш, жинсий ҳамда экологик-ҳудудий хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Бухоро ва Навоий вилоятларидаги болаларнинг морфометрик маълумотларини қиёсий таҳлил қилиш натижасида саноат ишлаб чиқариш худудида яшовчи болаларда параназал синусларнинг туғруқдан кейинги ривожланишининг ўхшаш қонуниятлари билан уларнинг пневматизация тезлигининг секинлашиши ва ҳажм кўрсаткичларининг пасайиши параназал синусларнинг атроф-муҳит омилларига юқори сезувчанлиги аниқланган;
ўтказилган морфометрик таҳлиллар асосида барча ўрганилган ёш даврларида параназал синусларнинг постнатал ривожланиш даврида сақланиб туриши аниқланди, ўнг томон юқори жағ синуслари кўрсаткичларининг ва фронтал синусларнинг чап томонли кўрсаткичларининг барқарор устунлиги, понасимон ва ғалвирсимон синусларнинг ассиметрияси минимал бўлиб, 18 ёшга келиб деярли бутунлай ўзгармаганлиги аникланган;
тадқиқот натижаларига кўра, кам нурланиш, юқори сифатли тасвирга эга ва морфометрик баҳолашнинг юқори информативлиги билан ажралиб турадиган конус нурли компютер томографияси параназал синусларнинг ривожланиш кўрсаткичларни тўлиқ тақдим этиши, ҳамда болаларда уларнинг ривожланишидаги нуксонларни эрта аниқлаш учун скрининг усули ишлаб чиқилган;
илк бор конус нурли компютер томографияси асосида 1 ёшдан 18 ёшгача бўлган қизларга нисбатан ўғилларда параназал синусларнинг морфометрик кўрсаткичларининг ошиб кетиши аниқланди ва ҳар бир синуснинг баландлиги, кенглиги, чуқурлиги ва ҳажми кўрсаткичларини ўз ичига олган ҳудудий стандартлар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
“Конус нурли компютер томографияси ёрдамида юқори жағ ва пешона бўшлиғи морфометрик кўрсаткичларини баҳолаш методологияси” мавзусидаги илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2025 йил 24-октябрдаги 27/46-сонли хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: Бухоро ва Навоий вилоятларидаги болаларнинг морфометрик маълумотларини қиёсий таҳлил қилиш натижасида саноат ишлаб чиқариш худудида яшовчи болаларда параназал синусларнинг туғруқдан кейинги ривожланишининг ўхшаш қонуниятлари билан уларнинг пневматизация тезлигининг секинлашиши ва ҳажм кўрсаткичларининг пасайиши кузатилган бўлиб, бунда параназал синусларнинг атроф-муҳит омилларига юқори сезувчанлиги аниқланган. Ижтимоий самарадорлиги: минтакалараро фарқларни ҳисобга олиш клиник диагностика маълумотларини талқин қилишнинг аниқлигини оширади, нотўғри ташхис қўйиш хавфини камайтиради ва диагностик ёндашувларни ишлаб чиқишни енгиллаштиради. Иқтисодий самарадорлиги: минтақавий стандартлардан фойдаланиш қиммат такрорий текширувларга бўлган эҳтиёжни камайтиради ва диагностика бўлими ресурсларидан янада оқилона фойдаланишга ёрдам беради. Хулоса: олинган натижалар синусларнинг анатомик хусусиятларини шакллантиришда атроф-муҳит омилларининг аҳамиятини тасдиқлайди ва ҳудудга мослаштирилган стандартларни ишлаб чиқиш зарурлигини асослайди
иккинчи илмий янгилик: ўтказилган морфометрик таҳлиллар асосида барча ўрганилган ёш даврларида параназал синусларнинг постнатал ривожланиш даврида сақланиб туриши аниқланди, ўнг томон юқори жағ синуслари кўрсаткичларининг ва фронтал синусларнинг чап томонли кўрсаткичларининг барқарор устунлиги, понасимон ва ғалвирсимон синусларнинг ассиметрияси минимал бўлиб, 18 ёшга келиб деярли бутунлай ўзгармаганлиги аникланган. Ижтимоий самарадорлиги: олинган маълумотлар ёндош бўшлиқларнинг туғма ва орттирилган аномалияларини аниқлашда ташхис қўйиш аниқлигини оширишга хизмат қилиб, асоратлар хавфини камайтириш ва жарроҳлик аралашувларини режалаштиришни такомиллаштиришга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: параназал бўшликларнинг ўнг ва чап томонлама ривожланишидаги қонуниятлар қўшимча текширувлар сонини камайтиради, бу диагностика жараёнлари харажатларини камайтириб, тиббиёт муассасаларининг иш ҳажмини оптималлаштиради. Хулоса: бурун атрофи бўшлиқларининг ривожланишнинг белгиланган қонуниятлари аниқ диагностика алгоритмларини шакллантиради ва морфометрик маълумотларни клиник талқин қилиш самарадорлигини оширади.
учинчи илмий янгилик: аниқланишича, кам нурланиш, юқори сифатли тасвирга эга ва морфометрик баҳолашнинг юқори информативлиги билан ажралиб турадиган конус нурли компютер томографияси параназал синусларнинг ривожланиш кўрсаткичларни тўлиқ тақдим этади, ҳамда болаларда уларнинг ривожланишидаги нуксонларни эрта аниқлаш учун скрининг усули ишлаб чиқилган. Ижтимоий самарадорлиги: хавфсиз ва юқори аниқликдаги морфометрик скрининг параназал синусларнинг ривожланишидаги нуқсонларни эрта аниқлаш имконини беради, кеч ташхис қўйиш хавфини камайтириб, болалар ва ўсмирларнинг клиник мониторинги сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: паст нурланиш таъсири ва юқори маълумотларни берувчи усул қўшимча текширувларга бўлган эҳтиёжни камайтириб, диагностик текширувлар қийматини пасайтиради ва соғлиқни сақлаш тизимида ресурсларни тақсимлаш самарадорлигини оширади. Хулоса: КНКТ дан юқори информацион ва тежамкор усул сифатида фойдаланиш диагностика самарадорлигини ошириб, параназал синусларнинг ривожланишидаги ўзгаришларнинг текшириш сифатини яхшилайди ҳамда ҳар бир бемор учун ўртача 200 минг сўм сарфни тежаш имконини берди.
тўртинчи илмий янгилик: биринчи марта конус нурли компютер томографияси асосида 1 ёшдан 18 ёшгача бўлган аёлларга нисбатан эркакларда параназал синусларнинг морфометрик кўрсаткичларининг ошиб кетиши аниқланди ва ҳар бир синуснинг баландлиги, кенглиги, чуқурлиги ва ҳажми кўрсаткичларини ўз ичига олган стандартлар ишлаб чиқилган. Ижтимоий самарадорлиги: олинган ёш ва жинсга хос стандартлар параназал синуслар ривожланишини клиник баҳолашнинг аниқлигини оширади, туғма ва орттирилган аномалияларни эрта аниқлашга ёрдам беради; ташхислашдаги хатолар хавфини камайтириб, даволаш, диагностика ва жарроҳлик аралашувларни режалаштириш сифатини яхшилаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: худудий стандартларни ишлаб чиқиш қўшимча юқори харажатли текширувларга бўлган эҳтиёжни камайтиради, такрорий диагностика муолажалари частотасини камайтириб, соғлиқни сақлаш ресурсларидан янада оқилона фойдаланишни таъминлайди. Хулоса: ишлаб чиқилган стандартлар ва услубий ёндашувлар клиник диагностикани оптималлаштиради ва диагностик текширув усулларини ва кейинги даволаш харажатларини камайтиришга имкон беради.
Олинган илмий-амалий маълумотлар Навоий вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази фаолиятига (02.09.2025 й., №122-сонли буйруқ) ва Бухоро вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази фаолиятига (29.08.2025 й., №88-сонли буйруқ) тадбиқ этилган.
