Аскаров Азиз Асенбаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Қорақалпоқ кино санъатининг шаклланиши ва ривожланиши, 17.00.03 – Кино санъати. Телевидение (санъатшунослик фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/San291.
Илмий раҳбар: Хайтматова Сабохат Агзамовна, санъатшунослик фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Санъатшунослик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Санъатшунослик институти, DSc.02/30.12.2019.San.51.01.
Расмий оппонентлар: Хамидова Марфуа Азизовна, санъатшунослик фанлари доктори, профессор; Кадиров Бехзод Баходирович, санъатшунослик фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институти Нукус филиали.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақалпоқ кино санъатининг шаклланиши ва ривожланишининг асосий хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
қорақалпоқ киноси шаклланиши даврида мазмунан содда ва таъсирли кинокартиналарнинг қаҳрамонларини халқ ҳаёти ва оғир турмуш шароитига садоқатли тарзда гавдалантириш, юзаки ва информатив документализмдан воз кечиш, модернизмга интилиш натижасида ҳужжатли кино жанр ва йўналишларининг синтезлашиши сингари тенденсиялар намоён бўлгани асосланган;
қорақалпоқ ҳужжатли киноси ривожида режиссёр Торенияз Қалимбетов фаолияти алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, унинг филмларида инсоннинг табиат билан алоқаси образли далилини топгани, ҳаққонийлик ва ўткир публицистик ёндашув асосий тамойилга айлангани ҳолда дунёни поетик англаш, образни романтик идрок этиш хусусиятлари устуворлик қилгани, тасвирий ифода воситалари метафорага бойлиги билан ажралиб туриши исботланган;
киноижодкорларнинг асосий ижодий йўналиши халқ анъаналари ва урф-одатларини экранда акс эттириш бўлгани сабабли қорақалпоқ бадиий киносида асосан фолклор-этнографик, тарихий-биографик, рамзий-поетик йўналишлар юзага келгани асосланган;
қорақалпоқ киноси илк шаклланиш даври (1970-йиллар боши – 1980-йиллар охири), ижодий етукликка интилиш даври (1990-йиллар боши – 1990-йиллар охири), улғайиш даври (2000-йиллар) сингари ривожланиш босқичлари асосида тараққий этгани аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоқ кино санъатининг шаклланиши ва ривожланиши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қорақалпоқ киноси шаклланиши даврида мазмунан содда ва таъсирли кинокартиналарнинг қаҳрамонларини халқ ҳаёти ва оғир турмуш шароитига садоқатли тарзда гавдалантириш, юзаки ва информатив документализмдан воз кечиш, модернизмга интилиш натижасида ҳужжатли кино жанр ва йўналишларининг синтезлашиши сингари тенденсиялар намоён бўлгани асослангани ва қорақалпоқ киноси илк шаклланиш даври (1970-йиллар боши – 1980-йиллар охири), ижодий етукликка интилиш даври (1990-йиллар боши – 1990-йиллар охири), улғайиш даври (2000-йиллар) сингари ривожланиш босқичлари асосида тараққий этгани аниқлангани билан боғлиқ хулосалардан “Қорақалпоқфилм” киностудияси томонидан суратга олинган “Ашиқ аяз” бадиий филмининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон кинематография агентлиги “Қорақалпоқфилм” киностудиясининг 2024 йил 12 ноябрдаги 90-сон маълумотномаси). Натижада илмий хулосалар филмларнинг маънавий-тарбиявий аҳамиятини янада оширишга, филмларнинг бадиий яхлитлигини таъминлашга, ғоянинг тўлақонли ифодаланишига хизмат қилган;
қорақалпоқ ҳужжатли киноси ривожида режиссёр Торенияз Қалимбетов фаолияти алоҳида аҳамиятга эга бўлиб, унинг филмларида инсоннинг табиат билан алоқаси образли далилини топгани, ҳаққонийлик ва ўткир публицистик ёндашув асосий тамойилга айлангани ҳолда дунёни поетик англаш, образни романтик идрок этиш хусусиятлари устуворлик қилгани, тасвирий ифода воситалари метафорага бойлиги билан ажралиб туриши исботлангани ва киноижодкорларнинг асосий ижодий йўналиши халқ анъаналари ва урф-одатларини экранда акс эттириш бўлгани сабабли қорақалпоқ бадиий киносида асосан фолклор-этнографик, тарихий-биографик, рамзий-поетик йўналишлар юзага келгани асослангани борасида олинган илмий натижалардан “Қорақалпоғистон” телеканали томонидан ишланган “Афиша” телекўрсатуви ссенарийсини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Қорақалпоғистон” телерадиокомпаниясининг 2024 йил 26 декабрдаги 05-22/568-сон маълумотномаси). Натижада тайёрланган телекўрсатувда кўтарилган масаланинг атрофлича акс этишига, томошабинларнинг қорақалпоқ филмлари тарихий ривожланиш босқичларига оид маълумотлар эга бўлишига хизмат қилган.