Хамидова Сайёра Набижон қизининг
фалсафа доктори (PhD) ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Рус тилидан лингвистик ресурслар воситасида талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантириш методикаси (рус тили фани мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили) (педагогика фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Ped9511.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Сҳирчиқ давлат педагогика университети.
Илмий раҳбар: Химматалиев Дўстназар Омонович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, DSc.03/30.04.2021.Ped.82.01.
Расмий оппонентлар: Хурвалиева Тармиза Латиповна, педагогика фанлари доктори, профессор; Олимов Ширинбой Шаропович, педагогика фанлари доктори (ДСc), профессор.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рус тилидан лингвистик ресурслар воситасида талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришнинг педагогик-психологик аспектлари ўзга тилидаги ахборотни яхлит ўзлаштиришни интенсивлаштирувчи вазиятли нутқ, амалий грамматика тамойилларини касбга йўналтирилган лингвометодик талаблар билан интеграциясини семантик топшириқлар базасида таъминлаш асосида аниқлаштирилган;
талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришнинг методик модели мақсаддан натижага йўналтирилган башоратлаш имконини берувчи компонентлар уйғунлигида методологик ёндашувлар ва умумдидактик тамойилларга устиворлик бериш орқали когнитив-лингвистик узвийликни таъминлаш асосида такомиллаштирилган;
талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини лингвистик ресурслар воситасида ривожлантириш методикаси фонематик эшитув ва ёзув техникасини қиёсий ривожлантиришга мўлжалланган энциклопедагогик ва филологик нутқий матнларни мултисенсорли ўқитиш муҳитида шахсий таҳрирли муносабатларни тиклаш ва қўллаш асосида такомиллаштирилган;
маданиятлараро компетентлик ривожланганлигини баҳолашнинг когнитив, эмоционал-баҳоловчи, коммуникатив-фаолиятли баҳолаш мезонлари қиёсий ўқиш, маданий-контрастив таҳлилга ўргатувчи нутқий кейсларни ҳаётий ва профессионал нутқий вазиятларда конструктив-грамматик қўллаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Рус тилидан лингвистик ресурслар воситасида талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантириш методикаси юзасидан ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришнинг педагогик-психологик аспектлари рус тилидаги ахборотни яхлит ўзлаштиришни интенсивлаштирувчи вазиятли нутқ, амалий грамматика тамойилларини касбга йўналтирилган лингвометодик талаблар билан интеграциясини семантик топшириқлар базасида таъминлаш ҳамда лингвистик ресусларнии ишлаб чиқиш асосида аниқлаштиришга доир тавсия ва таклифлардан Жиззах политехника институтида бажарилган ОТ-Ф1-049 рақамли “Талабаларда ассертив хулқни шакиллантиришнинг ижтимоий психологик хусусиятлари” номли амалий лойиҳа доирасида белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Жиззах политехника институтининг 2025-йил 29-мартдаги 03-307-306-сонли маълумотномаси). Натижада, аниқлаштирилган педагогик-психологик аспектлар ва ишлаб чиқилган линвистик ресурслар талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришга хизмат қилган;
талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришнинг методик модели мақсаддан натижага йўналтирилган башоратлаш имконини берувчи компонентлар уйғунлигида методологик ёндашувлар ва умумдидактик тамойилларга устиворлик бериш орқали когнитив-лингвистик узвийликни таъминлаш асосида такомиллаштирилган талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришнинг моделини амалиётга тадбиқ этишга доир маълумотлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ёшлар” радиоканалининг “Маънавий-маърифий, илмий-оммабоп ва таълим дастурлари” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Салом,ёшлар!”, “Инновация” ва “Тадқиқот” каби лойиҳаларни тайёрлаш жараёнида фаойдаланилган (“Ёшлар” телерадиоканалининг 2025-йил 22-январдаги 14-05-12/1-сонли маълумотномаси). Натижада, ишлаб чиқилган модел бўйича таклифлар кенг жамоатчилик эътиборига ҳавола этилган;
талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини лингвистик ресурслар воситасида ривожлантириш методикаси фонематик эшитув ва ёзув техникасини қиёсий ривожлантиришга мўлжалланган энциклопедагогик ва филологик нутқий матнларни мултисенсорли ўқитиш муҳитида шахсий таҳрирли муносабатларни тиклаш ва қўллаш асосида такомиллаштириш, маданиятлараро компетентлик ривожланганлигини баҳолашнинг когнитив, эмоционал-баҳоловчи, коммуникатив-фаолиятли баҳолаш мезонлари қиёсий ўқиш, маданий-контрастив таҳлилга ўргатувчи нутқий кейсларни ҳаётий ва профессионал нутқий вазиятларда конструктив-грамматик қўллаш асосида такомиллаштиришга доир таклифлар “Универсал диcтионарй” луғатни ишлаб чиқиш ва жорий қилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Ресбупликаси Адлия вазирлигининг 2025-йил 28-февралдаги ДГУ 48154-сонли гувоҳномаси). Натижада, такомиллаштирилган методика ва баҳолаш мезонлари талабаларнинг маданиятлараро компетентлигини ривожлантиришга ва педагогик тажриба-синов ишлари самарадорлигини ошишига хизмат қилган.