Анашов Валихан Джумахоновичнинг фан доктори (DSc)
диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Олимпиядалараро тайёргарлик циклида юқори малакали боксчиларни тайёрлаш тизимини модернизация қилиш”, 13.00.04–Жисмоний тарбия, спорт машғулотлари, соғломлаштириш ва адаптив жисмоний тарбия назарияси ва методикаси, педагогика фанлари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б.2022.2.DSc/Ped339.
Илмий маслаҳатчи: Халмухамедов Рустам Деканович педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01.
Расмий оппонентлар: Газиев Шукуржон Шухрат ўғли педагогика фанлари доктори (DSc), доцент; Алламуратов Шухратулла Иноятович биология фанлари доктори, профессор; Ураимов Санжар Рўзматович педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Олимпиадалараро тайёргарлик циклида юқори малакали боксчиларни тайёрлаш тизимини илмий-методик ёндашувлар асосида тайёргарлик турлари юкламаларини оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
юқори малакали боксчиларда олимпиядалараро тайёргарлик даврларида тикланиш ва функсионал базани сақлашда умумий жисмоний тайёргарлик воситаларининг такрорланишлар сони, шиддат зоналарини барқарор даражада сақлаган ҳолда индивидуал серияли зарбаларни устувор қўллаш орқали машғулот юкламаларини бошқариш самарадорлиги оширилган;
турли вазн тоифаларидаги боксчиларда мусобақа фаолияти самарадорлигини аниқлаш мақсадида жаҳон чемпионатлари, қитъа биринчиликлари ва олимпия ўйинларида бажарилган ҳужум ва ҳимоя ҳаракатларининг частотаси, муваффақиятли бажарилиш улуши ҳамда натижадорлик коеффисиентларини рацион тақсимлаган ҳолда моделлаштириш орқали хатоларни бартараф этиш имкониятлари кенгайтирилган;
юқори малакали боксчиларда зарбаларни бажариш кетма-кетлиги, масофа ва вақт параметрларига кўра серияли зарбаларнинг типик самарали модел тавсифларини шакллантириш орқали ҳужум ҳаракатлари самарадорлиги оширилган;
юқори малакали боксчиларнинг олимпия тайёргарлик циклининг турли босқичларида юрак уриш частотаси, юрак ритми вариабеллиги, реакция вақти ва сенсомотор жавоб тезлигини инструментал ўлчаш йўли билан психофизиологик ҳамда сенсомотор ҳолатни баҳолаш натижасида тайёргарлик жараёнини бошқариш имкониятлари кенгайтирилган;
боксчиларнинг жанговор тайёргарлигини ошириш мақсадида техник-тактик тайёргарликни вазн тоифасига хос ҳаракат суръати ва куч имкониятларига мувофиқ енгил вазнларда ҳаракат тезлиги ҳамда комбинацияли серияларга, оғир вазнларда эса кучли зарбалар ва рақиб фаолиятини чеклашга қайта йўналтириш натижасида жанговор самарадорлик оширилган;
юқори малакали боксчиларнинг олимпияга тайёргарлик циклининг турли босқичларида махсус иш қобилиятини аниқлаш мақсадида зарбанинг такрорланиш частотаси, таъсир кучи, бажариш тезлиги ва аниқлиги инновацион ўлчовчи қоп кўрсаткичларига таянган ҳолда юклама ҳажми ва шиддатини босқичма-босқич тақсимлаш орқали зарбаларнинг натижадорлиги барқарор оширилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Олимпиядалараро тайёргарлик циклида юқори малакали боксчиларни тайёрлаш тизимини модернизация қилиш юзасидан олинган илмий натижалар асосида амалиётга жорий этилди:
юқори малакали боксчиларда олимпиядалараро тайёргарлик даврларида тикланиш ва функсионал базани сақлашда умумий жисмоний тайёргарлик воситаларининг такрорланишлар сони, шиддат зоналарини барқарор даражада сақлаган ҳолда индивидуал серияли зарбаларни устувор қўллаш бўйича таклиф ва тавсиялар Чирчиқ олимпия ва паралимпия спорт турларига тайёрлаш маркази спортчиларнинг машғулотлари жараёнида қўлланди (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2025-йил 06-февралдаги 02-16/1224-сон маълумотномаси). Натижада, боксчиларнинг тактик жиҳатдан жанг олиб бориш самарадорлиги 9,5% га яхшиланган;
турли вазн тоифаларидаги боксчиларда мусобақа фаолияти самарадорлигини аниқлаш мақсадида жаҳон чемпионатлари, қитъа биринчиликлари ва олимпия ўйинларида бажарилган ҳужум ва ҳимоя ҳаракатларининг частотаси, муваффақиятли бажарилиш улуши ҳамда натижадорлик коеффисиентларини рацион тақсимлаган ҳолда моделлаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон миллий терма жамоаси спортчиларининг машғулот жараёнларига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2025-йил
06-февралдаги 02-16/1224-сон маълумотномаси). Натижада, мусобақа олди тайёргарлиги самарадорлиги
12-18% оширилган;
юқори малакали боксчиларда зарбаларни бажариш кетма-кетлиги, масофа ва вақт параметрларига кўра серияли зарбаларнинг типик самарали модел тавсифларини шакллантириш бўйича таклиф ва тавсиялар Республика олимпия ва паралимпия спорт турларига тайёрлаш маркази боксчиларининг машғулотлари жараёнига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2025-йил 06-февралдаги 02-16/1224-сон маълумотномаси). Натижада, (“рефлехометер”) натижалари асосида боксчиларнинг оддий ва мураккаб реакцияси 16 %га такомиллаштирилган;
юқори малакали боксчиларнинг олимпия тайёргарлик циклининг турли босқичларида юрак уриш частотаси, юрак ритми вариабеллиги, реакция вақти ва сенсомотор жавоб тезлигини инструментал ўлчаш йўли билан психофизиологик ҳамда сенсомотор ҳолатни баҳолаш қўллаш бўйича таклиф ва тавсиялар Бокс бўйича Ўзбекистон миллий терма жамоа аъзоларининг машғулотлари жараёнида қўлланилди (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2025-йил 06-февралдаги 02-16/1224-сон маълумотномаси). Натижада юқори малакали боксчиларнинг инновацион технологиялар (рефлехометер, бохинг cорнер) ёрдамида боксчиларнинг тактик ҳаракатлари 14-16% оширилган;
боксчиларнинг жанговор тайёргарлигини ошириш мақсадида техник-тактик тайёргарликни вазн тоифасига хос ҳаракат суръати ва куч имкониятларига мувофиқ енгил вазнларда ҳаракат тезлиги ҳамда комбинацияли серияларга, оғир вазнларда эса кучли зарбалар ва рақиб фаолиятини чеклашга қайта йўналтириш бўйича таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон миллий терма жамоа аъзоларининг машғулотлари жараёнида қўлланди (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2025-йил 06-февралдаги 02-16/1224-сон маълумотномаси). Натижада юқори малакали боксчиларнинг махсус иш қобилияти яъни зарба кучи, зарба тезлиги, зарбалар сони самарадорлиги 18-20%га ошган;
юқори малакали боксчиларнинг олимпияга тайёргарлик циклининг турли босқичларида махсус иш қобилиятини аниқлаш мақсадида зарбанинг такрорланиш частотаси, таъсир кучи, бажариш тезлиги ва аниқлиги инновацион ўлчовчи қоп кўрсаткичларига таянган ҳолда юклама ҳажми ва шиддатини босқичма-босқич тақсимлаш бўйича таклифлар Ўзбекистон миллий терма жамоа аъзоларининг машғулотлари жараёнига татбиқ этилган ҳамда “Бокс назарияси ва методикаси” (индивидуал дарсда боксчининг спорт маҳоратини ошириш) ўқув қўлланмаси мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 6-феврал, 02-16/1224-сонли гувоҳномаси). Натижада, 2023-йил 30-апрел–14-май кунлари Тошкент шаҳрида бўлиб ўтаётган бокс бўйича Жаҳон чемпионатида ўзбекистонлик боксчилар А.Х. (57 кг), Р.А. (63,5 кг), А.М. (67 кг) ғолиб бўлдилар ва терма жамоамиз умумжамоа ҳисобида 1-ўринни эгаллади, 2024-йил 25-апрел–8-май кунлари Остона шаҳрида бўлиб ўтган Осиё чемпионатида, С.Т. (54 кг) 1-ўринни, Ш.П. (92 кг) – 2-ўрин, 2024-йил 27-июлдан 10-августгача Парижда бўлиб ўтган Олимпия ўйинларида Ҳ.Д. (51 кг), А.Ҳ. (57 кг), А.М. (67 кг), Л.М. (92 кг), Б.Д. (+92 кг) 1-ўринни эгаллаган.
