Вахабова Гулшан Вафақул қизининг
фалсафа доктори (PhD) ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурни ривожлантириш методикаси (фалсафий фанлар мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/Ped9152.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Абу Райҳон Беруний номидаги Урганч давлат университети.
Илмий раҳбар: Хажиева Мақсуда Султоновна педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Алфраганус Университй, PhD.03/25.08.2025.Ped.193.02
Расмий оппонентлар: педагогика фанлари доктори (DSc), профессор Киямов Нишон Содиқович; педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент Рашидова Гулноза Ғуломовна.
Етакчи ташкилот: сифатида Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурини ривожлантиришга қаратилган самарали методикаларни ишлаб чиқиш ва фалсафий фанлар мисолида амалий кўникмаларини шакллантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
талабаларда эстетик маданиятларнинг бадиий мероси, эстетик қарашлари ва санъат шаклларини англашга йўналтирилган очиқлик, идрок қилиш, сезувчанлик ва бадиий дидни шакллантирувчи самарали эстетик педагогик восита сифатида, тасвирий фаолият, адабиёт, театр, табиат манзаралари каби гўзалликни ўз ичига олган воситалар орқали таълим эстетик тафаккур, санъатни чуқур ҳис қилиш, эстетик қадриятларни қабул қилиш кўникмаларини шаклланиши аниқлаштирилган;
нафосат педагогикаси воситасида эстетик тафаккурни ривожлантириш модели бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларида эстетик сифатларни (гўзаликни идрок этиш, баҳолаш ва ҳис қилиш) қобилаятининг шакллантиришдаги психик ривожланишга кўрсатиладиган комплекс таъсирларни аниқлаштириш, таълим ва тарбия жараёнида эстетик тафаккур компонентини интеграция қилиш, гўзаллик, санъат, маданиятга нисбатан шаклланган шахсий муносабати, эстетик мезонлари ва эътиқодларини таркиб топтириш ҳамда эстетик тафаккур ресурсларидан самарали фойдаланишга устиворлик бериш асосида такомиллаштириган;
бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурини ривожлантиришда аксиологик ёндашув асосида фалсафий билимларни интеграллашган ўқув муҳитида, бадиий-эстетик қадриятлар тизимида вертикал ва горизонтал фаолиятлар орқали татбиқ этиш методикасини дидактик воситаларнинг самарадорлигини оширишга хизмат қилувчи услубий ёндашув асосида асосланган;
бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурини ривожлантириш методикасининг амалий таркиби фалсафий-эстетик мазмунга эга ноанъанавий ўқув шакллари (бадиий саёҳатлар, консептуал тақдимотлар, мини-тадқиқотлар, эстетик мунозаралар, семинар-тренинглар) орқали уларнинг шахсий эстетик тажрибасини чуқурлаштириш ва рефлектив тафаккурини кенгайтиришга йўналтирилган ҳолда такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурини ривожлантириш методикаси (фалсафий фанлар мисолида) тизимини ўрганиш асосида:
талабаларда эстетик маданиятларнинг бадиий мероси, эстетик қарашлари ва санъат шаклларини англашга йўналтирилган очиқлик, идрок қилиш, сезувчанлик ва бадиий дидни шакллантирувчи самарали эстетик педагогик восита сифатида, тасвирий фаолият, адабиёт, театр, табиат манзаралари каби гўзалликни ўз ичига олган воситалар орқали таълим эстетик тафаккур, санъатни чуқур ҳис қилиш, эстетик қадриятларни қабул қилиш кўникмаларини шаклланиши аниқлаштирилган таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган ПЗ- 20170913120-сонли “Олий таълим тизимида рақобатбардош кадрлар тайёрлашнинг ижтимоий –психологик миханизмлари” мавзусидаги амалий лоҳияда белгиланган вазифаларни бажаришда фойдаланилган(Ўзбекистон Миллий университетнинг 2025-йил 22-октябр
04/11-23789-сон маълумотномаси) Натижада, бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг эстетик тафаккурини ривожлантириш тизимида ўқитишнинг самарадор эвристик ва рефлексив фикрлаш, мустақил таълим олиш кўникмаси ривожлантирилган ҳамда эстетика фанининг мазмун-моҳияти ёшларни ватанпарварлик ва инсонпарварликка, эзгулик ва юксак маънавий-ахлоқлиликка асосланган ҳолда тарбиялашга йўналтирилганлигини кўрсатиб бериш самарадорлигига эришилган;
нафосат педагогикаси воситасида эстетик тафаккурни ривожлантириш модели бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларида эстетик сифатларни (гўзаликни идрок этиш, баҳолаш ва ҳис қилиш) қобилаятининг шакллантиришдаги психик ривожланишга кўрсатиладиган комплекс таъсирлар аниқлаштириш, таълим ва тарбия жараёнида эстетик тафаккур компонентини интеграция қилиш, гўзаллик, санъат, маданиятга нисбатан шаклланган шахсий муносабати, эстетик мезонлари ва эътиқодларини таркиб топтириш ҳамда эстетик тафаккур ресурсларидан самарали фойдаланишга устиворлик бериш асосида такомиллаштириган таклиф ва тавсиялардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2024-йил 4-январда тасдиқланган Маънавий ва маърифий ишлар самарадорлигини ошириш ва соҳани ривожлантириш бўйича чора тадбирлар дастурининг ВИИ йўналишида белгиланган “Узлюксиз таълим тизимида маънавий комилликка эришиш ва маърифатли ёшларни тарбиялашга доир чора-тадбирлар” 52-банди “Узлюксиз маънавий тарбия консипсиясида белгиланган мақсад ва вазифалар асосида” “Янги куч” маънавий-тарбиявий ҳаракатлар дастурини ишлаб чиқиш” мавзусида тарғибот ишларини ташкил этиш ва ўтказишда фойдаланилди (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2025-йил 30-октаябр 10/718-сон далолатномаси). Натижада, диссертацияда илгари сурилган таклифлар, тавсия ва хулосалар бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурини ривожлантириш методикасини тадқиқ этишда хизмат қилган;
бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурини ривожлантиришда аксиологик ёндашув асосида фалсафий билимларни интеграллашган ўқув муҳитида, бадиий-эстетик қадриятлар тизимида вертикал ва горизонтал фаолиятлар орқали татбиқ этиш методикасини дидактик воситаларнинг самарадорлигини оширишга хизмат қилувчи услубий ёндашув асосида асосланган таклиф ва тавсиялар илмий-методик тавсиялар “60220500 – Ижтимоий иш” таълим ёʻналишининг Илмий тадқиқот метадалогияси дарслиги мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим ва инновациялар вазирлигининг 2025-йил 14-апрелдаги 136-буйруғига асосан №923407 сонли маълумотномаси). Натижада, такомиллаштирилган методик ёндашувни олий педагогик таълим амалиётига жорий этиш, уни ўқув-услубий таъминот ва таълим жараёнига интеграция қилишга эришилган.
бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг эстетик тафаккурини ривожлантириш методикасининг амалий таркиби фалсафий-эстетик мазмунга эга ноанъанавий ўқув шакллари (бадиий саёҳатлар, консептуал тақдимотлар, мини-тадқиқотлар, эстетик мунозаралар, семинар-тренинглар) орқали уларнинг шахсий эстетик тажрибасини чуқурлаштириш ва рефлектив тафаккурини кенгайтиришга йўналтирилган ҳолда такомиллаштирилган илмий-методик тавсиялар “60220500 – Ижтимоий иш ” таълим ёʻналишининг Илмий тадқиқот метадалогияси дарслиги мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим ва инновациялар вазирлигининг 2025-йил 14-апрелдаги 136-буйруғига асосан №923407 сонли маълумотномаси). Натижада, бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг эстетик тафаккурини ривожлантиришда магистр талабалар ва профессор-ўқитувчиларнинг биргаликдаги таҳлилий иши кўникмаларни ривожлантириш фаолиятининг аниқ мақсад ва вазифалари, услубий ва ўқув ишларини режалаштириш бўйича башорат қилинадиган натижалар ва педагогик мониторинг ишлаб чиқилганлигига эришилган.
