Ескараева Гулмира Бекетовнанинг
фалсафа доктори (PhD) ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Рус тилини чет тили сифатида ўқитишда талабаларнинг лингвокултурологик компетенциясини шакллантириш (рус халқ эртаклари мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили) (педагогика фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Ped5023.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Жиззах давлат педагогика университети.
Илмий раҳбар: Нурманов Абдиназар Ташбаевич, педагогика фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, DSc.03/30.04.2021.Ped.82.01.
Расмий оппонентлар: Хурвалиева Тармиза Латиповна, педагогика фанлари доктори, профессор; Латипов Оқил Журакулович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади педагогика олий таълим муассасаларида рус тилини чет тили сифатида ўқитишнинг лингвокултурологик компонентларини амалга оширишда рус халқ эртагидан фойдаланиш бўйича илмий-услубий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек талабаларининг лингвокултурологик компетенсиясини шакллантиришда рус халқ эртакларидан фойдаланиш имкониятлари рус тилини чет тили сифатида ўқитишда “маданиятлар мулоқоти” тамойилига таянган ҳолда фолклор матнларининг лингвистик ва маданий мазмунини интегратив ўзлаштириш орқали аниқлаштирилган;
рус халқ эртакларининг мавзуга оид, жанр, композицион ва услубий хусусиятлари рус дунёси ва миллий характерининг маданий ҳамда қадриятга оид доминантлари, шунингдек, эртакларнинг концептуал соҳасини луғавий тавсифлар асосида таҳлил қилиш ҳамда ўзбек талабаларининг рус тилини чет тили сифатида ўзлаштириш даражасини оширишда уларнинг муҳим лингводидактик салоҳиятга эга эканлигини интегратив лингводидактик ёндашув асосида консептуал жиҳатдан асослаш орқали аниқлаштирилган;
талабаларнинг ўқиш ва тинглаш кўникмаларини қўллаб-қувватловчи технологиялари рус халқ эртакларининг лингвистик хусусиятлари ва эртак матнларидаги лингвистик бирикмалар орқали узатиладиган ахборот турларини тилшунослик ҳамда маданий маълумотларни таҳлил қилиш ва идрок этишнинг инновацион усулларини жорий этиш ҳамда нутқ фаолиятининг барча турларини комплекс ривожлантиришга йўналтирилган ўқув-услубий топшириқлар ва материалларни ишлаб чиқиш орқали такомиллаштирилган;
рус халқ эртакларининг концептуал соҳасини ўрганишга йўналтирилган ўқув-услубий тавсиялар тизими рус халқ эртакларининг тематик, жанр, композицион, лингвистик ва услубий хусусиятлари, эртак матнларидаги лингвистик бирикмалар орқали узатиладиган ахборот турлари ҳамда рус тилини чет тили сифатида ўқитиш тамойилларини мувофиқлаштириш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Рус халқ эртакларини рус тилини чет тили сифатида ўқитишда лингвокултурологик компетенцияни шакллантириш бўйича (рус халқ эртаклари мисолида) тадқиқот натижалари:
рус тилини чет тили сифатида ўқитишда “маданиятлар мулоқоти” тамойилига таянган ҳолда фолклор матнларининг лингвистик ва маданий мазмунини интегратив ўзлаштириш орқали аниқлаштирилган ўзбек талабаларининг лингвокултурологик компетенсиясини шакллантиришда рус халқ эртакларидан фойдаланиш имкониятларига оид таклифлардан Ўзбекистон Миллий университетида амалга оширилган ПЗ-20170913120-сонли «Олий таълим тизимида рақобатбардош кадрлар тайёрлашнинг ижтимоий-психологик механизмлари» лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университетининг 2025 йил 5 июндаги 04/11-7154-сонли маълумотномаси). Натижада, рус халқ эртагининг рус маданиятидаги ўрни ва унинг ўзбек талабаларда лингвомаданий компетентликни шакллантиришдаги аҳамиятини намоён этиш имкони яратилди;
рус дунёси ва миллий характерининг маданий ҳамда қадриятга оид доминантлари, шунингдек, эртакларнинг концептуал соҳасини луғавий тавсифлар асосида таҳлил қилиш ҳамда ўзбек талабаларининг рус тилини чет тили сифатида ўзлаштириш даражасини оширишда уларнинг муҳим лингводидактик салоҳиятга эга эканлигини интегратив лингводидактик ёндашув асосида консептуал жиҳатдан асослаш орқали аниқлаштирилган рус халқ эртакларининг мавзуга оид, жанр, композицион ва услубий хусусиятларига оид хулосалардан Ўзбекистон Миллий университетида амалга оширилган ПЗ-20170913120-сонли «Олий таълим тизимида рақобатбардош кадрлар тайёрлашнинг ижтимоий-психологик механизмлари» лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университетининг 2025 йил 5 июндаги 04/11-7154-сонли маълумотномаси). Натижада, талабалар рус тилига оид маданий контекстлар ва анъаналарни чуқурроқ англай бошладилар, бу эса тил бирликлари ва уларнинг маъноларини янада самарали ўзлаштиришга ёрдам берди;
рус халқ эртакларининг лингвистик хусусиятлари ва эртак матнларидаги лингвистик бирикмалар орқали узатиладиган ахборот турларини тилшунослик ҳамда маданий маълумотларни таҳлил қилиш ва идрок этишнинг инновацион усулларини жорий этиш ҳамда нутқ фаолиятининг барча турларини комплекс ривожлантиришга йўналтирилган ўқув-услубий топшириқлар ва материалларни ишлаб чиқиш орқали такомиллаштирилган талабаларнинг ўқиш ва тинглаш кўникмаларини қўллаб-қувватловчи технологияларига оид тавсиялар Гулистон давлат университети ректорининг 2024 йил 30 мартдаги 49-сонли буйруғига биноан «60111700 – ўзга тилли гуруҳларда рус тили» йўналиши бўйича бакалавриат талабаларига мўлжалланган «Рус тилини чет тили сифатида ўқитиш методикаси» дарслиги мазмунига киритилган. (Гулистон давлат университетининг ректорининг 2024 йил 30 мартдаги 49-сонли буйруғига биноан берилган №49-14-сонли нашр рухсатномаси) Натижада, машғулотларда талабалар нутқ фаолиятининг барча турларини комплекс ривожлантириш учун зарур шарт-шароитлар яратилди.
рус халқ эртакларининг тематик, жанр, композицион, лингвистик ва услубий хусусиятлари, эртак матнларидаги лингвистик бирикмалар орқали узатиладиган ахборот турлари ҳамда рус тилини чет тили сифатида ўқитиш тамойилларини мувофиқлаштириш асосида такомиллаштирилган рус халқ эртакларининг концептуал соҳасини ўрганишга йўналтирилган ўқув-услубий тавсиялар тизими «Гулистон давлат университети ректорининг 2024 йил 30 мартдаги 49-сонли буйруғига биноан «60111700 – ўзга тилли гуруҳларда рус тили» йўналиши бўйича бакалавриат талабаларига мўлжалланган «Рус тилини чет тили сифатида ўқитиш методикаси» дарслиги мазмунига киритилган. (Гулистон давлат университетининг ректорининг 2024 йил 30 мартдаги 49-сонли буйруғига биноан берилган №49-14-сонли нашр рухсатномаси) Натижада, рус халқ эртакларини ўқув жараёнига интеграция қилиш ва рақамлаштириш бўйича анъанавий ҳамда инновацион методларни уйғунлаштириш имконияти яратилди.