Tadjiev Xayrulla Muxitdinovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Biologiya darslarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish metodikasi”, 13.00.02 - Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (pedagogika fanlari (biologiya)).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.2.PhD/Ped7904.
Ilmiy rahbar: Saparov Kalandar Abdullaevich, biologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Qoraqalpoq davlat universiteti huzuridagi PhD.03/30.12.2019.B.20.04 raqamli ilmiy kengash asosidagi bir martalik ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Allambergenova Muxabbat Xasanbaevna, pedagogika fanlari doktori, dotsent; Arepbaev Islambek Muratbaevich, biologiya fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: biologiya darslarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish metodikasini nazariy va amaliy jihatdan takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik kompetensiyasining komponentlari (kognitiv, motivasion, texnologik) hamda ularning shakllanganlik darajalari (kreativlik, izlanishli, nostandart fikrlash)ni aniqlashtirish asosida “O‘quvchilarning o‘quv - tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish komponentlari va uni amalga oshirish algoritmi” tuzilmasi ishlab chiqilgan hamda “Biologiya fanidan o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini tashkil etish va rivojlantirish mazmuni (sinf mashg‘ulotlari, sinfdan tashqari mashg‘ulotlar, maktabdan tashqari ishlar)” takomillashtirilgan;
biologiya darslarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish mezonlari (tadqiqot muammosining o‘quvchi ehtiyojiga mosligi, tadqiqot muammosining loyihalanganligi, mustaqil qarorlar qabul qilinganligi, tadqiqot muammosining ilmiyligi) o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatining asosiy komponentlari (kognitiv, shaxsiy (motivatsion, refleksiv), faoliyatli) hamda ta’limning innovatsion texnologiyalari (rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyalari, individual ta’lim texnologiyalari, interfaol ta’lim texnologiyalari) asosida ishlab chiqilgan;
biologiya ta’limi jarayonlarida o‘quvchilarning faoliyatini o‘quv-tadqiqotchilikka yo‘naltirish mexanizmlari o‘quvchilarni o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatiga tayyorlash shakllari (psixologik tayyorgarlik, nazariy tayyorgarlik, amaliy tayyorgarlik) hamda o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish tamoyillari (ilmiylik, fundamentallik, integrativlik, maqbul tanlov, differensiallashtirish, demokratlashtirish, individuallashtirish)ga ustuvorlik berish asosida rivojlantirilgan;
o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik ko‘nikmalarini rivojlantirishdagi asosiy yondashuvlari (pedagogik, psixologik) biologiya fanidan o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini xalqaro baholash dasturlari TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Stady), PISA (Programme for International Student Assessment) talablariga mos keladigan topshiriqlar bilan ishlashga mo‘ljallangan amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari hamda STEAM yondasuvining didaktik maqsadlari (bilimlarga tayanib birgalikda ishlash, nazariya va amaliyot birligi, fanlararo integratsiya, kasbiy sohalarga tayyorgarlik) bilan integratsiyalash asosida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik kompetentligi rivojlantirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Biologiya darslarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish metodikasini takomillashtirish bo‘yicha olingan tadqiqot natijalar asosida:
o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik kompetensiyasining komponentlari (kognitiv, motivasion, texnologik) hamda ularning shakllanganlik darajalari (kreativlik, izlanishli, nostandart fikrlash)ni aniqlashtirish asosida “O‘quvchilarning o‘quv - tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish komponentlari va uni amalga oshirish algoritmi” tuzilmasi ishlab chiqilgan hamda “Biologiya fanidan o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini tashkil etish va rivojlantirish mazmuni (sinf mashg‘ulotlari, sinfdan tashqari mashg‘ulotlar, maktabdan tashqari ishlar)” takomillashtirishga doir takliflardan “PZ-20170923121 – “Ta’lim muassasalarida hamkorlik asosida pedagogik faoliyatni rivojlantirish” mavzusiga oid loyihadagi vazifalarni bajarishda foydalanilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining 2025-yil 19-martdagi 11-05-1703/04-son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqodchilik faoliyatida intellektual salohiyatni oshirish, o‘zini namoyon etish, ishchanlik, onglilik, o‘z-o‘zini baholash va boshqa ijobiy sifatlari rivojlantirilgan;
biologiya darslarida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish mezonlari (tadqiqot muammosining o‘quvchi ehtiyojiga mosligi, tadqiqot muammosining loyihalanganligi, mustaqil qarorlar qabul qilinganligi, tadqiqot muammosining ilmiyligi) o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatining asosiy komponentlari (kognitiv, shaxsiy (motivatsion, refleksiv), faoliyatli) hamda ta’limning innovatsion texnologiyalari (rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyalari, individual ta’lim texnologiyalari, interfaol ta’lim texnologiyalari) asosida ishlab chiqilshga oid taklif va tavsiyalari O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston” teleradiokanali “Tadqiqot” ko‘rsatuvi ssenariysini shakllantirishda foydalanilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining 2025-yil 19-martdagi 11-05-1703/04-son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish, pedagogik shart-sharoitlarni takomillashtirish samaradorligini oshirish hamda biologiya fanidan bilim, ko‘nikma va malakalarini rivojlantirishga erishilgan;
biologiya ta’limi jarayonlarida o‘quvchilarning faoliyatini o‘quv-tadqiqotchilikka yo‘naltirish mexanizmlari o‘quvchilarni o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatiga tayyorlash shakllari (psixologik tayyorgarlik, nazariy tayyorgarlik, amaliy tayyorgarlik) hamda o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantirish tamoyillari (ilmiylik, fundamentallik, integrativlik, maqbul tanlov, differensiallashtirish, demokratlashtirish, individuallashtirish)ga ustuvorlik berish asosida rivojlantirishga oid takliflar “Biologiya o‘qitish metodikasi” darsligi mazmuniga singdirilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining 2025-yil 19-martdagi 11-05-1703/04-son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘quvchilarni o‘quv-tadqiqotchilik faoliyatiga samarali tayyorlash imkoniyati kengaytirilgan;
o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik ko‘nikmalarini rivojlantirishdagi asosiy yondashuvlari (pedagogik, psixologik) biologiya fanidan o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini xalqaro baholash dasturlari TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Stady), PISA (Programme for International Student Assessment) talablariga mos keladigan topshiriqlar bilan ishlashga mo‘ljallangan amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari hamda STEAM yondasuvining didaktik maqsadlari (bilimlarga tayanib birgalikda ishlash, nazariya va amaliyot birligi, fanlararo integratsiya, kasbiy sohalarga tayyorgarlik) bilan integratsiyalash asosida o‘quvchilarning o‘quv-tadqiqotchilik kompetentligi rivojlantirishga oid takliflar Qori Niyoziy nomidagi tarbiya pedagogikasi milliy institutining "Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining tabiiy (fizika va biologiya) fanlari uchun yangi avlod elektron o‘quv-metodik qo‘llanmalarini yaratish va o‘quv jarayoniga joriy etish" mavzusiga oid loyihadagi vazifalarni bajarishda foydalanilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining 2025-yil 19-martdagi 11-05-1703/04-son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘quvchilarning innovatsion ta’lim sharoitida o‘quv-tadqiqotchilik kompetensiyalarini rivojlantirish  imkoniyati oshirilgan.