Абдуқодиров Элдор Исроиловичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Паркинсон касаллиги: клиник-иммунологик ва нейропсихологик параллеллар», 14.00.13 – Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.DSc/Tib848.
Илмий консультант: Матмуродов Рустамбек Жуманазарович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Абдуллаева Наргиза Нурмаматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Киличев Ибадулла Абдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Антанас Вайткус, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Абу Али Ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: Паркинсон касаллигининг клиник, иммунологик ва нейропсихологик белгилари ўртасидаги ўзаро боғлиқликни патогенетик жиҳатдан таҳлил қилиш ҳамда эрта ташхислашни такомиллаштиришга қаратилган прогностик мезон ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Паркинсон касаллиги билан оғриган беморлар қон зардобида TNF-в, IL-6, IL-10 ва С-реактив оқсил даражалари ошиб, аксинча IgA ва IgG камайиши, касаллик прогрессиясини акс эттирувчи патогенетик биомаркер эканлиги аниқланган;
Паркинсон касаллигининг ривожланишида яллиғланиш медиаторлари (TNF-в, IL-6, IL-10 ва С-реактив оқсил) ва иммун тизимининг регулятор вазифалари ўртасидаги гомеостатик мувозанат бузилиши, сурункали яллиғланишни кучайтириб, дофаминергик нейронлар деградациясини тезлаштирувчи ҳамда касаллик прогрессиясини белгилаб берувчи етакчи патогенетик омил эканлиги асосланган;
Паркинсон касаллигининг клиник авж олиши яллиғланиш медиаторлари ва гуморал иммун жавоб кўрсаткичларининг ошиб бориши билан узвий боғлиқ бўлиб, яллиғланиш жараёнларининг фаоллашуви мотор симптомларни кучайтириши аниқланган;
Паркинсон касаллигида TNF-в, IL-6, IL-10 ва С-реактив оқсил даражалари ортиши когнитив ва аффектив бузилишларнинг прогрессиясини ва ҳаракатга боғлиқ бўлмаган белгилар ривожланишида ҳал қилувчи аҳамиятга эга экани исботланган;
Паркинсон касаллигининг иммунологик ва нейропсихологик кўрсаткичларини интегратив баҳолашга асосланган касалликни эрта ташхислаш, оғирлик даражасини, мотор ва номотор бузилишларни аниқлаш мезони ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Паркинсон касаллигида клиник, иммунологик ва нейропсихологик кўрсаткичлар ўртасидаги ўзаро боғлиқлик, уларнинг динамик ўзгаришлари ва номотор белгилар шаклланишидаги аҳамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: Паркинсон касаллиги билан оғриган беморлар қон зардобида TNF-в, IL-6, IL-10 ва С-реактив оқсил даражалари ошиб, аксинча IgA ва IgG камайиши, касаллик прогрессиясини акс эттирувчи патогенетик биомаркер эканлиги аниқланганлиги Тошкент давлат стоматология институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 29.03.2025й, 01-р/114- сонли қарори билан тасдиқланган «Паркинсон касаллиги аниқланган беморлар иммун статусини баҳолаш усули» ва «Паркинсон касаллигида нейропсихологик ўзгаришларга асосланиб касалликнинг оғирлик даражасини баҳолаш алгоритмини ишлаб чиқиш» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Тошкент вилояти ихтисослаштирилган соматика шифохонаси (04.04.2025 йилдаги 01-62-сонли буйруқ) ва Тошкент шаҳар соғлиқни сақлаш бош бошқармаси шаҳар тез тиббий ёрдам  клиник шифохонасида (17.04.2025 йилдаги 34-сонли буйруқ) амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Таклиф этилган иммунологик баҳолаш ёндашуви орқали Паркинсон касаллигини эрта аниқлаш, мотор ва номотор бузилишларнинг оғирлашишини олдини олиш, шунингдек беморларнинг ҳаётий фаоллиги ва ижтимоий мослашувини сақлаб қолиш имкони яратилган. Иқтисодий самарадорлиги: Таклиф этилган иммунологик диагностика усули қиммат инструментал текширувлар сонини камайтириш, беморларнинг диспансер кузатувини яхшилаш ҳамда даволаш самарадорлигини ошириш орқали бир нафар бемор ҳисобида ўртача 370000 сўмлик бюджет маблағларини тежаш имконини берди. Хулоса: Паркинсон касаллигининг клиник шакллари ва босқичларига мос равишда TNF-в, IL-6, IL-10, С-реактив оқсил ва иммуноглобулин A ҳамда G даражаларидаги ўзгаришлар касалликнинг прогрессияси ва оғир кечишини тавсифловчи ишончли биомаркер эканлиги аниқланди. Бу эса Паркинсон касаллигини эрта ташхислаш ва индивидуал терапевтик ёндашувни шакллантиришда иммунологик кўрсаткичлардан самарали фойдаланиш зарурлигини кўрсатади.
иккинчи илмий янгилик: Паркинсон касаллигининг ривожланишида яллиғланиш медиаторлари (TNF-в, IL-6, IL-10 ва С-реактив оқсил) ва иммун тизимининг регулятор вазифалари ўртасидаги гомеостатик мувозанат бузилиши, сурункали яллиғланишни кучайтириб, дофаминергик нейронлар деградациясини тезлаштирувчи ҳамда касаллик прогрессиясини белгилаб берувчи етакчи патогенетик омил эканлиги асосланганлиги Тошкент давлат стоматология институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 29.03.2025й, 01-р/114- сонли қарори билан тасдиқланган «Паркинсон касаллиги аниқланган беморлар иммун статусини баҳолаш усули» ва «Паркинсон касаллигида нейропсихологик ўзгаришларга асосланиб касалликнинг оғирлик даражасини баҳолаш алгоритмини ишлаб чиқиш» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Тошкент вилояти ихтисослаштирилган соматика шифохонаси (04.04.2025 йилдаги 01-62-сонли буйруқ) ва Тошкент шаҳар соғлиқни сақлаш бош бошқармаси шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонасида (17.04.2025 йилдаги 34-сонли буйруқ)  амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Таклиф этилган иммунологик мезон асосида Паркинсон касаллигининг ривожланиши ва оғир клиник шаклларини башорат қилиш имкони яратилиб, беморларда мотор ва номотор бузилишларнинг олдини олиш, уларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш ва ижтимоий фаоллигини узоқ муддат сақлаб қолиш таъминланди. Иқтисодий самарадорлиги: Иммунологик мезонни клиник амалиётга жорий этиш орқали касалликнинг оғир босқичларига ўтиш ҳолатларини камайтириш, қимматбаҳo инструментал текширувларга бўлган эҳтиёжни қисқартириш ҳамда терапия самарадорлигини ошириш натижасида бир нафар бемор ҳисобида ўртача 410000 сўмлик бюджет маблағларини иқтисод қилиш имкони яратилди. Хулоса: Паркинсон касаллигининг ривожланиши яллиғланиш медиаторлари ва иммун тизими регулятор функциялари ўртасидаги мувозанатнинг бузилиши билан узвий боғлиқ экани аниқланди. Бу ҳолат иммун дисбаланснинг касаллик патогенезидаги ҳал қилувчи аҳамиятини кўрсатиб, ушбу боғланишни баҳолашга қаратилган иммунологик мезонни клиник амалиётда қўллаш зарурлигини асослаб берди.
учинчи илмий янгилик: Паркинсон касаллигининг клиник авж олиши яллиғланиш медиаторлари ва гуморал иммун жавоб кўрсаткичларининг ошиб бориши билан узвий боғлиқ бўлиб, яллиғланиш жараёнларининг фаоллашуви мотор симптомларни кучайтириши аниқланганлиги Тошкент давлат стоматология институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 29.03.2025й, 01-р/114- сонли қарори билан тасдиқланган «Паркинсон касаллиги аниқланган беморлар иммун статусини баҳолаш усули» ва «Паркинсон касаллигида нейропсихологик ўзгаришларга асосланиб касалликнинг оғирлик даражасини баҳолаш алгоритмини ишлаб чиқиш» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Тошкент вилояти ихтисослаштирилган соматика шифохонаси (04.04.2025 йилдаги 01-62-сонли буйруқ) ва Тошкент шаҳар соғлиқни сақлаш бош бошқармаси шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонасида (17.04.2025 йилдаги 34-сонли буйруқ)  амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Таклиф этилган патогенетик ёндашув асосида Паркинсон касаллигининг клиник оғирлашишини эрта аниқлаш ва мотор бузилишларнинг кучайишини олдини олиш имкони яратилиб, беморларнинг функционал мустақиллиги, меҳнат қобилияти ва ижтимоий фаоллиги узоқ муддат сақлаб қолиниши таъминланди. Иқтисодий самарадорлиги: Яллиғланиш медиаторлари ва гуморал иммун жавоб кўрсаткичларига асосланган баҳолаш усулини амалиётга жорий этиш орқали касалликнинг оғир шаклларига ўтиш ҳолатларини камайтириш, даволаш муддатларини қисқартириш ва реабилитация харажатларини оптималлаштириш натижасида бир нафар бемор ҳисобида ўртача 390000 сўмлик бюджет маблағларини тежаш имкони яратилди. Хулоса: Паркинсон касаллигининг клиник оғирлашиши яллиғланиш медиаторлари ва гуморал иммун жавоб кўрсаткичларининг ошиб бориши билан узвий боғлиқ экани аниқланди. Бу ҳолат нейрояллиғланиш жараёнларининг фаоллашуви мотор симптомларни кучайтирувчи асосий патогенетик омил эканлигини кўрсатиб, касаллик кечишини назорат қилишда иммунологик мониторингни жорий этиш зарурлигини асослаб берди.
тўртинчи илмий янгилик: Паркинсон касаллигида TNF-в, IL-6, IL-10 ва С-реактив оқсил даражалари ортиши когнитив ва аффектив бузилишларнинг прогрессиясини ва ҳаракатга боғлиқ бўлмаган белгилар ривожланишида ҳал қилувчи аҳамиятга эга экани исботланганлиги Тошкент давлат стоматология институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 29.03.2025й, 01-р/114- сонли қарори билан тасдиқланган «Паркинсон касаллиги аниқланган беморлар иммун статусини баҳолаш усули» ва «Паркинсон касаллигида нейропсихологик ўзгаришларга асосланиб касалликнинг оғирлик даражасини баҳолаш алгоритмини ишлаб чиқиш» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Тошкент вилояти ихтисослаштирилган соматика шифохонаси (04.04.2025 йилдаги 01-62-сонли буйруқ) ва Тошкент шаҳар соғлиқни сақлаш бош бошқармаси шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонасида (17.04.2025 йилдаги 34-сонли буйруқ)  амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Цитокинлар (TNF-в, IL-6, IL-10) ва иммуноглобулинлар (IgA, IgG) концентрациясига асосланган клиник-прогностик модел орқали Паркинсон касаллигининг оғирлик даражаси ва давомийлигини аниқ баҳолаш, беморларда мотор ва номотор бузилишларни эрта аниқлаш ҳамда индивидуал реабилитация дастурларини тузиш имкони яратилди. Бу ёндашув касаллик прогрессиясини сустлаштириш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: Клиник-прогностик моделни амалиётга жорий этиш орқали ноқонуний текширувлар сонини камайтириш, беморларнинг даволаниш жараёнини қисқартириш ва қиммат инструментал усулларга эҳтиёжни пасайтириш ҳисобига бир нафар беморга ўртача 400000 сўмлик бюджет маблағларини иқтисод қилиш имкони яратилди. Хулоса: Биокимёвий таҳлил натижаларига кўра цитокинлар ва иммуноглобулинлар концентрациясининг ўзгариши Паркинсон касаллигининг оғирлик даражаси ва давомийлиги билан патогенетик боғлиқ экани аниқланди. Бу эса касаллик кечишини башорат қилиш ва индивидуал терапевтик тактикани белгилашда клиник-прогностик моделни қўллаш зарурлигини кўрсатди.
бешинчи илмий янгилик: Паркинсон касаллигининг иммунологик ва нейропсихологик кўрсаткичларини интегратив баҳолашга асосланган касалликни эрта ташхислаш, оғирлик даражасини, мотор ва номотор бузилишларни аниқлаш мезони ишлаб чиқилганлиги Тошкент давлат стоматология институти қошидаги Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 29.03.2025й, 01-р/114- сонли қарори билан тасдиқланган «Паркинсон касаллиги аниқланган беморлар иммун статусини баҳолаш усули» ва «Паркинсон касаллигида нейропсихологик ўзгаришларга асосланиб касалликнинг оғирлик даражасини баҳолаш алгоритмини ишлаб чиқиш» мавзусидаги услубий тавсияномасига киритилган. Мазкур тадқиқот усули Тошкент вилояти ихтисослаштирилган соматика шифохонаси (04.04.2025 йилдаги 01-62-сонли буйруқ) ва Тошкент шаҳар соғлиқни сақлаш бош бошқармаси шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонасида (17.04.2025 йилдаги 34-сонли буйруқ)  амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Иммунологик ва нейропсихологик кўрсаткичларни интегратив таҳлил қилишга асосланган баҳолаш мезони орқали Паркинсон касаллигини эрта аниқлаш, мотор ва номотор бузилишларни баҳолаш ҳамда индивидуал терапияни танлаш имкони яратилди, бу эса беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш ва ижтимоий фаоллигини сақлашга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: Интегратив баҳолаш мезонини амалиётга жорий этиш орқали диагностика жараёнини соддалаштириш, текширувлар сонини камайтириш ва даволаш самарадорлигини ошириш ҳисобига бир нафар беморга ўртача 420000 сўмлик бюджет маблағларини иқтисод қилиш имкони яратилди. Хулоса: Иммунологик ва нейропсихологик кўрсаткичларга асосланган баҳолаш мезони Паркинсон касаллигини эрта ташхислаш ва оғирлик даражасини аниқ баҳолашда самарали усул сифатида таклиф этилди.